Rối loạn đặc hiệu vá» phát triển các kỹ nÇŽng há»c tập Print
Monday, 02 January 2012 23:13

Rối loạn đặc hiệu vá» phát triển các kỹ nÇŽng há»c tập

Rối loạn đặc hiệu kỹ năng há»c tập là các rối loạn xuất hiện ngay từ giai Ä‘oạn phát triển đầu tiên, nhất là những năm há»c cấp 1 vá» Ä‘á»c, há»c viết hay há»c Toán…. Gá»i là đặc hiệu vì các rối loạn là riêng của hoạt Ä‘á»™ng há»c tập chứ không thế quy cho má»™t rối loạn tâm thần khác, cÅ©ng không quy cho má»™t bệnh, chấn thÆ°Æ¡ng  não hay thiếu cÆ¡ há»™i há»c tập. Kết quả há»c tập phải ở mức rất kém so vá»›i đô tuổi, há»c tập và trí lá»±c, đặc biệt không đáp ứng vá»›i các biện pháp giúp đỡ của gia đình và nhà trÆ°á»ng (phụ đạo, trợ giảng, gia sÆ°..)

 

1. Chứng khó viết:

a.  Khái niệm

Dysgraphia (hoặc agraphia) – chứng khó viết/rối loạn viết chữ - là sá»± yếu kém hay suy giảm khả năng viết bằng tay nÆ¡i ngÆ°á»i lá»›n hay trẻ em, mặc dù ngÆ°á»i ấy có thể có khả năng Ä‘á»c, và không phải bị chậm phát triển hay suy giảm trí tuệ.
     Những ngÆ°á»i dysgraphia thÆ°á»ng có thể viết ở má»™t mức Ä‘á»™ nào đó. Há» thÆ°á»ng thiếu những kỹ năng vận Ä‘á»™ng tinh, ví dụ há» không thể buá»™c được dây giày hoặc buá»™c má»™t cách khó khăn. Dysgraphia không ảnh hưởng đến má»i kỹ năng vận Ä‘á»™ng tinh. NgÆ°á»i vá»›i chứng Dysgraphia có thể cÅ©ng thiếu kỹ năng chính tả cÆ¡ bản (ví dụ, khó phân biệt chữ p, q, b, và d), và thÆ°á»ng viết chữ sai trên giấy khi vừa nghÄ© vừa viết.       

Trong thá»i thÆ¡ ấu, các rối loạn thÆ°á»ng xuất hiện khi đứa trẻ lần đầu tập viết. Trẻ có thể viết chữ sai kích thÆ°á»›c, sai khoảng cách, hoặc sai chính tả, sai từ mặc dù được hÆ°á»›ng dẫn kỹ lưỡng. Trẻ em bị rối loạn này có thể đã bị khuyết tật há»c tập khác, nhÆ°ng không có các vấn Ä‘á» xã há»™i hoặc kiến thức khoa há»c. Nghiên cứu má»™t số trÆ°á»ng hợp rối loạn viết ở ngÆ°á»i trưởng thành cho thấy có sá»± tổn thÆ°Æ¡ng ở hệ thần kinh của há».

Dysgraphia cÅ©ng có thể được chẩn Ä‘oán ở má»™t ngÆ°á»i bị Há»™i chứng Tourette, ADHD hoặc phổ tá»± ká»·, há»™i chứng Asperger. IV DSM xác định Dysgraphia nhÆ° là má»™t “Rối loạn kỹ năng viếtâ€, khi mà kỹ năng viết của ngÆ°á»i đó dÆ°á»›i mức phát triển so vá»›i tuổi tác, Ä‘o trí thông minh, và ná»n giáo dục."


b. Nguyên nhân

Nguyên nhân của dysgraphia chÆ°a được biết rõ, nhÆ°ng bất cứ khi nào xảy ra ở ngÆ°á»i lá»›n, nguyên nhân thÆ°á»ng là do chấn thÆ°Æ¡ng đầu, do má»™t số loại bệnh hoặc tổn thÆ°Æ¡ng não. Ở trẻ em, ngÆ°á»i ta thÆ°á»ng thấy xu hÆ°á»›ng nhiá»u ngÆ°á»i trong gia đình của ngÆ°á»i đó bị dysgraphics. Cha, mẹ hoặc bà con thân thuá»™c có khả năng có dysgraphia.

c. Các loại rối loạn kỹ năng viết chữ.
Một số trẻ có thể có một sự kết hợp của hai hoặc cả ba loại trong số này,
c. 1. Chứng viết khó Ä‘á»c.
Những ngÆ°á»i này khi viết nhanh bình thÆ°á»ng, chữ viết của há» không thể nào Ä‘á»c được. Khi há» chép lại thì dá»… Ä‘á»c hÆ¡n chút ít. Há» viết chính tả rất kém. Tốc Ä‘á»™ gõ bàn phím (má»™t phÆ°Æ¡ng pháp xác định các trục trặc của vận Ä‘á»™ng tinh ngón tay) là bình thÆ°á»ng, Ä‘iá»u này cho thấy khiếm khuyết này không xuất phát từ tổn thÆ°Æ¡ng tiểu não. Má»™t ngÆ°á»i vá»›i chứng viết khó Ä‘á»c không nhất thiết phải có chứng khó Ä‘á»c. (Chứng khó Ä‘á»c và chứng khó viết có vẻ nhÆ° không liên quan đến nhau, nhÆ°ng thÆ°á»ng thấy xuất hiện cùng nhau)

c.2. Rối loạn vận động viết

Rối loạn vận Ä‘á»™ng viết có nguyên nhân từ các kỹ năng vận Ä‘á»™ng tinh không phát triển, trÆ°Æ¡ng lá»±c cÆ¡ yếu, hoặc vận Ä‘á»™ng cÆ¡ không định hÆ°á»›ng, dẫn đến cá»­ Ä‘á»™ng vụng vá». Rối loạn vận Ä‘á»™ng viết có thể là má»™t phần của chứng mất vận Ä‘á»™ng. Nói chung, chữ viết rất khó có ai Ä‘á»c được, ngay cả ngÆ°á»i mắc chứng này nhìn và sao chép lại từ tài liệu khác. NgÆ°á»i mắc chứng rối loạn viết chỉ có thể viết các mẫu chữ rất Ä‘Æ¡n giản và ngắn vá»›i sá»± ná»— lá»±c ghê gá»›m và thá»i gian lâu má»™t cách khó giải thích; mà cÅ©ng không duy trì viết được lâu.

Khi phải viết Ä‘oạn dài, trẻ rất Ä‘au Ä‘á»›n và không thể viết lâu được. Hình dạng và kích thÆ°á»›c chữ trở nên không phù hợp và không Ä‘á»c được. Chữ viết thÆ°á»ng xiên xẹo méo mó do trẻ không thể giữ bút viết. Tuy vậy, kỹ năng đánh vần của các em không kém. Ngón tay đánh máy vá»›i tốc Ä‘á»™ dÆ°á»›i bình thÆ°á»ng.

 c.3. Rối loạn vận động không gian

Do có khiếm khuyết vá» giác không gian mà chữ viết tá»± nhiên của những ngÆ°á»i này không Ä‘á»c được, khi chép lại cÅ©ng không Ä‘á»c được, nhÆ°ng há» có thể đánh vần và đánh máy bình thÆ°á»ng.
d. Các triệu chứng của dysgraphia
        Äể viết má»™t bài bình thÆ°á»ng, đứa trẻ vá»›i chứng rối loạn viết thÆ°á»ng phải mất rất nhiá»u thá»i gian so vá»›i các bạn của mình, mặc dù chỉ số trí tuệ bình thÆ°á»ng, thậm chí ở trên mức thông minh trung bình. Äứa trẻ thÆ°á»ng trừ trừ, miá»…n cưỡng hoặc từ chối hoàn thành bài viết, và rất thích viết chữ in thay vì chữ thÆ°á»ng.

  Các triệu chứng khác bao gồm má»™t há»—n hợp không phù hợp của các chữ hoa / chữ thÆ°á»ng hoặc tất cả các chữ hoa; kích cỡ chữ và hình dạng chữ không Ä‘á»u, chữ viết dở dang, viết trèo hàng; trẻ vận lá»™n vá»›i việc viết; nắm giữ bút má»™t cách kỳ cục; nhiá»u lá»—i chính tả; thÆ°á»ng xuyên đảo ngược vị trí chữ, hoặc giảm hoặc tăng tốc Ä‘á»™ viết hay chép lại; vừa viết vừa nói má»™t mình. Có khi quan sát thấy sá»± co thắt cÆ¡ bắp ở cánh tay và vai (đôi khi ở bá»™ phận cÆ¡ thể khác), không co tay lại được, tạo ra cánh tay nhÆ° hình dạng chữ L), và nói chung, chữ viết không thể Ä‘á»c được.
     Nhiá»u ngÆ°á»i vá»›i chứng rối loạn viết trải nghiệm cảm giác Ä‘au trong khi viết. Các cÆ¡n Ä‘au thÆ°á»ng bắt đầu ở trung tâm của cẳng tay và sau đó lan rá»™ng dá»c theo hệ thần kinh đến toàn bá»™ cÆ¡ thể. Cảm giác này có thể nặng hÆ¡n, xuất hiện thậm chí xuất hiện khi ngÆ°á»i đó bị stress. Rất ít ngÆ°á»i không bị dysgraphia biết vá» Ä‘iá»u này, vì những ngÆ°á»i bị dysgraphia không kể cho má»i ngÆ°á»i nghe.

Tại sao ngÆ°á»i bị chứng này ít khi kể là há» Ä‘au khi viết:
• NgÆ°á»i mắc chứng dysgraphia không biết rằng khi viết mà Ä‘au là bất thÆ°á»ng.
• Nếu há» biết đó là khác so vá»›i những ngÆ°á»i khác, há» không nghÄ© rằng má»i ngÆ°á»i  xung quanh sẽ tin há» Ä‘au khi viết.
• Những ngÆ°á»i nghe nói vá» sá»± Ä‘au Ä‘á»›n khi viết thÆ°á»ng sẽ không tin, há» có thể cho là ngÆ°á»i mắc chứng ấy thá»±c ra là Ä‘au cÆ¡ bắp hoặc bị chuá»™t rút, và cho là chuyện nhá».
• Äối vá»›i má»™t số ngÆ°á»i có dysgraphia, há» không còn viết nữa mà gõ máy vi tính, do đó há» không còn cảm thấy Ä‘au Ä‘á»›n này.
    Thêm vào đó, không chỉ cảm thấy Ä‘au khi viết, ngÆ°á»i Dyslexia có thể cảm thấy nặng nhá»c, thậm chí là kiệt sức, nhÆ° thể mình phải nhấc lên đặt xuống má»™t vật nặng nhiá»u lần. Việc này xảy ra ngay cả khi trÆ°Æ¡ng lá»±c cÆ¡ cánh tay và bàn tay bình thÆ°á»ng.

 Phụ huynh cần sáng suốt nhận ra vấn Ä‘á» nếu thấy con em mình khó nhá»c, vật lá»™n để cầm Ä‘Å©a, cầm thìa khi ăn từ lúc còn tuổi mầm non.

e. Các vấn Ä‘á» Ä‘i kèm thÆ°á»ng gặp vá»›i dysgraphia.
 Sự căng thẳng
Có má»™t số vấn Ä‘á» chung không liên quan đến dysgraphia nhÆ°ng thÆ°á»ng xuất hiện cùng vá»›i dysgraphia, trong số đó có sá»± căng thẳng. Thông thÆ°á»ng trẻ em (và ngÆ°á»i lá»›n) vá»›i dysgraphia rất bá»±c bá»™i, lo lắng khi phải làm bài văn viết, hoặc phải viết chính tả. Trẻ em có thể khóc hoặc hoặc không chịu hoàn thành bài tập viết. Nếu vấn Ä‘á» này thÆ°á»ng xuyên xảy ra sẽ gây thất vá»ng cho đứa trẻ (hoặc ngÆ°á»i lá»›n) và có thể dẫn tá»›i các bệnh do stress gây ra. Cần lÆ°u ý rằng vấn Ä‘á» xảy ra vá»›i trẻ em thÆ°á»ng sẽ không mất Ä‘i theo thá»i gian, mà vẫn tiếp tục ảnh hưởng đến khi lá»›n.

Trị liệu
Trị cho dysgraphia Ä‘a dạng và có thể bao gồm Ä‘iá»u trị các rối loạn vận Ä‘á»™ng tinh để giúp trẻ kiểm soát cá»­ Ä‘á»™ng khi viết.

·     Trị liệu rèn luyện trí nhớ, phục hồi trí nhớ

·     Trị liệu các vấn đỠvỠthần kinh.

·     Má»™t số bác sÄ© khuyên rằng ngÆ°á»i vá»›i chứng rối loạn viết sá»­ dụng máy tính để viết, tránh các vấn Ä‘á» khi phải viết tay.

·     Trị liệu cÆ¡ năng để tăng cÆ°á»ng sức mạnh cÆ¡ bắp, rèn luyện sá»± khéo léo, phối hợp mắt và tay. Trẻ em cÅ©ng nên được đánh giá xem bé có dùng cả hai tay hay không, vì đây có thể là tiá»n Ä‘á» của việc chậm phát triển các kỹ năng vận Ä‘á»™ng tinh từ thá»i thÆ¡ ấu

·     Má»™t số Ä‘iá»u nhá» có thể giúp há»c sinh có dysgraphia, chẳng hạn nhÆ° cho phép các em  sá»­ dụng má»™t công cụ viết các em Æ°a thích hoặc cho phép các em ná»™p bài đánh máy thay vì bài viết tay.

 

Lá»i khuyên cho cha mẹ/giáo viên

·     Việc sá»­ dụng bút chì nhá», bút chì thân hình tam giác, bút chì có kẹp, có quấn dây cho dá»… sá»­ dụng. Bút chì Jumbo có ích đối vá»›i những ai có chứng run rẩy, rùng mình hoặc bại não nhẹ.

·     Trẻ phải được hÆ°á»›ng dẫn cách viết từ ngữ, câu chữ trÆ°á»›c đó. Há»c sinh có thể mô tả cách viết từng chữ nhÆ° thầy/cô mô tả vậy.

·     TrÆ°á»›c khi bắt đầu viết, nên tổ chức cho há»c sinh tham gia vào các hoạt Ä‘á»™ng nhÆ° tiá»n viết hoặc nói vá» những gì sẽ viết.
 Sá»­ dụng giấy kẻ hàng, theo đó các em viết để khá»i chệch hàng, giấy nên có màu nổi để các em theo dõi dá»… dàng hÆ¡n.

·     Cho há»c sinh thêm thá»i gian để hoàn thành bài tập trong lá»›p; nếu không các em sẽ không được thá»±c hành những gì thầy/cô hÆ°á»›ng dẫn

·     Cho các em sử dụng máy tính để làm bài.

·     Cho há»c sinh trả bài miệng trÆ°á»›c, sau đó sẽ viết nếu cần.

·     Cho HS Ä‘á»c bài làm, ghi âm lại, sau đó các em hoặc thầy cô sẽ viết lại sau. NhÆ° thế đỡ làm mất hứng, mất tính sáng tạo của các em trong quá trình làm bài.

·     Sá»­ dụng máy vi tính có chức năng nhận dạng giá»ng nói sẽ là má»™t há»— trợ tuyệt vá»i, nhÆ°ng không phải ở trÆ°á»ng lúc nào cÅ©ng có chá»— yên lặng để các em làm việc.

 

Chứng khó Ä‘á»c: (Dyslexia)

a.            Äịnh nghÄ©a:

Rối loạn đặc hiệu vá» Ä‘á»c hay rối loạn Ä‘á»c tuổi phát triển là khó khăn rõ rệt vá» phát triển các kỹ năng Ä‘á»c và Ä‘á»c hiểu mà không thể quy cho chậm phát triển tâm thần, há»c lá»±c không thích hợp, Ä‘á»™ tuổi, thiếu sót thị giác thính giác hay thần kinh. Khó khăn vá» Ä‘á»c khá nặng gây trở ngại cho kết quả há»c tập và các hoạt Ä‘á»™ng đòi há»i kỹ năng Ä‘á»c. Khó há»c Ä‘á»c thÆ°á»ng kết hợp vá»›i khó há»c chính tả, chỉ chuẩn Ä‘oán  rối loạn Ä‘á»c ở trẻ có trí tuệ phát triển bình thÆ°á»ng và trên 7 tuổi vì trÆ°á»›c Ä‘á»™ tuổi này, hiện tượng Ä‘á»c nhầm rất thÆ°á»ng gặp.

NgÆ°á»i ta tin rằng chứng khó Ä‘á»c có thể ảnh hưởng từ 5 đến 10 phần trăm dân số được mặc dù chÆ°a có nghiên cứu để có má»™t tá»· lệ phần trăm chính xác.

NgÆ°á»i lá»›n mắc bệnh này có thể Ä‘á»c và hiểu tốt, nhÆ°ng há» có xu hÆ°á»›ng Ä‘á»c chậm hÆ¡n so vá»›i ngÆ°á»i không dyslexia, và có thể thá»±c hiện kém hÆ¡n trong việc Ä‘á»c lá»i vô nghÄ©a (má»™t thÆ°á»›c Ä‘o của nhận thức âm vị há»c), và chính tả.

b.            Nguyên nhân:

Các lý thuyết sau đây không nên được xem là cạnh tranh, nhÆ°ng xem nhÆ° là lý thuyết cố gắng  giải thích những nguyên nhân cÆ¡ bản của má»™t tập hợp các triệu chứng tÆ°Æ¡ng tá»± từ nhiá»u quan Ä‘iểm nghiên cứu:

Lý thuyết tiểu não :

Lý thuyết khẳng định rằng có má»™t rối loạn nhẹ tiểu não có thể gây ra chứng khó Ä‘á»c. Tiểu não góp phần Ä‘iá»u khiển Ä‘á»™ng cÆ¡ trong cách phát âm của lá»i nói.  Lý thuyết Ä‘á» xuất rằng các vấn Ä‘á» phát âm có thể đóng góp vào sá»± thâm hụt xá»­ lý âm vị há»c có thể gây ra chứng khó Ä‘á»c.

Lý thuyết  thâm hụt âm vị há»c :

Các nhà khoa há»c của lý thuyết này Ä‘á» xuất rằng những ngÆ°á»i bị chứng khó Ä‘á»c có má»™t thao tác suy giảm âm thanh cụ thể, ảnh hưởng đến trí nhá»› thính giác, nhá»› từ, và kỹ năng kết hợp âm thanh khi tạo ra lá»i nói.

Lý thuyết xử lý thính giác nhanh chóng:

Xác định rằng thâm hụt chủ yếu nằm trong nhận thức vỠâm thanh ngắn hoặc nhanh khác nhau.

Lý thuyết thị giác:

Lý thuyết thị giác đại diện cho má»™t quan Ä‘iểm truyá»n thống của chứng khó Ä‘á»c, nhÆ° là kết quả của sá»± suy giảm thị lá»±c tạo ra vấn Ä‘á» khi xá»­ lý thông tin từ các chữ cái và chữ từ má»™t văn bản.   Lý thuyết này không phủ nhận khả năng nguyên nhân khác của chứng khó Ä‘á»c

c.            Các rối loạn đi kèm:

Má»™t số khuyết tật há»c tập thÆ°á»ng xảy ra vá»›i chứng khó Ä‘á»c (chÆ°a xác định được chúng có cùng nguyên nhân vá» não bá»™vá»›i chứng khó Ä‘á»c hay không):

·                 Dysgraphia —một rối loạn thể hiện chủ yếu thông qua việc tự văn bản hoặc đánh máy

·                  Dyscalculia —má»™t tình trạng thần kinh được đặc trÆ°ng bởi vấn Ä‘á» vá»›i ý thức cÆ¡ bản vá» số lượng và sá»± kiện toán há»c. ThÆ°á»ng những ngÆ°á»i có tình trạng này có thể hiểu được khái niệm toán há»c rất phức tạp và các nguyên tắc, nhÆ°ng có khó khăn khi lấy dữ kiện liên quan đến toán há»c cÆ¡ bản cá»™ng và trừ.

·                 Attention Deficit Disorder -  ADHD: rối loạn tăng động giảm chú ý.

·                 Cluttering - Nói lắp - lá»i nói bất thÆ°á»ng cả vá» tốc Ä‘á»™ và nhịp Ä‘iệu, hiệu quả nói kém.

d.            Triệu chứng:

Các triệu chứng của chứng khó Ä‘á»c khác nhau tùy theo mức Ä‘á»™ nghiêm trá»ng của chứng rối loạn cÅ©ng nhÆ° tuổi của từng cá nhân.:

ü   Trẻ em trong độ tuổi mẫu giáo

Thật khó để có được má»™t chẩn Ä‘oán chứng khó Ä‘á»c trÆ°á»›c khi đứa trẻ bắt đầu Ä‘i há»c, nhÆ°ng trẻ sẽ có những biểu hiện:

·                 Sá»± chậm chạp trong lá»i nói.

·                 Chậm há»c của các từ má»›i

·                 Không tiếp nhận dữ liệu

·                 Khó khăn hki thể hiện giá»ng Ä‘iệu, nhịp Ä‘iệu.

·                 Ãt kiến thức

·                 Viết chữ đảo ngược.

ü   Äầu tiểu há»c

·                 Khó há»c bảng chữ cái hoặc thứ tá»± chữ cái

·                 Gặp khó khăn khi kết hợp với các chữ cái và cách phát âm chữ cái đó.

·                 Khó xác định hoặc tạo ra những từ có vần điệu.

·                  Khó khăn  để hiểu chữ viết

·                  Khó Ä‘á»c: Ä‘á»c sót chữ ( đắng – đắn), sót từ (cái ca – cái), Ä‘á»c thêm chữ cái (cái ca – cái can), Ä‘á»c thêm từ (cái – cái ca), Ä‘á»c chệch từ (quả cam – quả com), Ä‘á»c thế chữ cái (con – chon), Ä‘á»c đảo lá»™n chữ cái ( con – non, chí – híc)…

ü   Cuối tiểu há»c:

·                 Chậm hoặc Ä‘á»c không chính xác (mặc dù những ngÆ°á»i này có thể Ä‘á»c đến má»™t mức Ä‘á»™).

·                 Äánh vần từ vá»±ng rất yếu

·                 Khó Ä‘á»c thành tiếng, Ä‘á»c chữ theo thứ tá»± sai, bá» qua lá»i nói

·                 Khó khăn khi hiểu ý nghĩa của từ riêng lẻ.

·                 Trẻ em bị chứng khó Ä‘á»c có thể không nhìn thấy (hoặc không  nghe thấy) sá»± giống và khác nhau trong các chữ cái và các từ, có thể không nhận ra khoảng cách giữa các âm trong tiếng, tiếng trong từ.

ü   Tuổi trung há»c và trưởng thành:

Má»™t số ngÆ°á»i bị chứng khó Ä‘á»c có thể che giấu những Ä‘iểm yếu của há» (thậm chí từ chính mình) và thÆ°á»ng cÅ©ng chấp nhận được - hoặc tốt hÆ¡n - lúc 16 tuổi). Nhiá»u há»c sinh  rất cố gắng đến mức tối Ä‘a há» có thể để khắc phục Ä‘iểm yếu của mình.

Má»™t quan niệm sai lầm phổ biến vá» chứng khó Ä‘á»c là ngÆ°á»i có chứng khó Ä‘á»c sẽ viết chữ ngược. Trong thá»±c tế, Ä‘iá»u này chỉ xảy ra trong má»™tnhóm nhá» ngÆ°á»i mắc chứng khó Ä‘á»c. Quan sát để đánh giá trí tuệ ngÆ°á»i có chứng khó Ä‘á»c tốt hÆ¡n là yêu cầu há» làm bài viết.

NgÆ°á»i mắc chứng khó Ä‘á»c thÆ°á»ng xuyên thay thế từ bằng từ tÆ°Æ¡ng tá»± vá» bên ngoài, dù  không liên quan vá» nghÄ©a, ví dụ hoa – hao, oanh – hoanh….

                                                                      Nguon: http://vn.360plus.yahoo.com/gddb_cdsptwnt/article?mid=16&fid=-1