Rối loạn đặc hiệu vá» phát triển các kỹ nÇŽng há»c táºp |
Monday, 02 January 2012 23:13 |
Rối loạn đặc hiệu vá» phát triển các kỹ nÇŽng há»c táºp Rối loạn đặc hiệu kỹ năng há»c táºp là các rối loạn xuất hiện ngay từ giai Ä‘oạn phát triển đầu tiên, nhất là những năm há»c cấp 1 vá» Ä‘á»c, há»c viết hay há»c Toán…. Gá»i là đặc hiệu vì các rối loạn là riêng của hoạt Ä‘á»™ng há»c táºp chứ không thế quy cho má»™t rối loạn tâm thần khác, cÅ©ng không quy cho má»™t bệnh, chấn thÆ°Æ¡ng não hay thiếu cÆ¡ há»™i há»c táºp. Kết quả há»c táºp phải ở mức rất kém so vá»›i đô tuổi, há»c táºp và trà lá»±c, đặc biệt không đáp ứng vá»›i các biện pháp giúp đỡ của gia đình và nhà trÆ°á»ng (phụ đạo, trợ giảng, gia sÆ°..)  1. Chứng khó viết: a. Khái niệm Dysgraphia (hoặc agraphia) – chứng khó viết/rối loạn viết chữ - là sá»± yếu kém hay suy giảm khả năng viết bằng tay nÆ¡i ngÆ°á»i lá»›n hay trẻ em, mặc dù ngÆ°á»i ấy có thể có khả năng Ä‘á»c, và không phải bị cháºm phát triển hay suy giảm trà tuệ. Trong thá»i thÆ¡ ấu, các rối loạn thÆ°á»ng xuất hiện khi đứa trẻ lần đầu táºp viết. Trẻ có thể viết chữ sai kÃch thÆ°á»›c, sai khoảng cách, hoặc sai chÃnh tả, sai từ mặc dù được hÆ°á»›ng dẫn kỹ lưỡng. Trẻ em bị rối loạn nà y có thể đã bị khuyết táºt há»c táºp khác, nhÆ°ng không có các vấn Ä‘á» xã há»™i hoặc kiến thức khoa há»c. Nghiên cứu má»™t số trÆ°á»ng hợp rối loạn viết ở ngÆ°á»i trưởng thà nh cho thấy có sá»± tổn thÆ°Æ¡ng ở hệ thần kinh của há». Dysgraphia cÅ©ng có thể được chẩn Ä‘oán ở má»™t ngÆ°á»i bị Há»™i chứng Tourette, ADHD hoặc phổ tá»± ká»·, há»™i chứng Asperger. IV DSM xác định Dysgraphia nhÆ° là má»™t “Rối loạn kỹ năng viếtâ€, khi mà kỹ năng viết của ngÆ°á»i đó dÆ°á»›i mức phát triển so vá»›i tuổi tác, Ä‘o trà thông minh, và ná»n giáo dục."
Nguyên nhân của dysgraphia chÆ°a được biết rõ, nhÆ°ng bất cứ khi nà o xảy ra ở ngÆ°á»i lá»›n, nguyên nhân thÆ°á»ng là do chấn thÆ°Æ¡ng đầu, do má»™t số loại bệnh hoặc tổn thÆ°Æ¡ng não. Ở trẻ em, ngÆ°á»i ta thÆ°á»ng thấy xu hÆ°á»›ng nhiá»u ngÆ°á»i trong gia đình của ngÆ°á»i đó bị dysgraphics. Cha, mẹ hoặc bà con thân thuá»™c có khả năng có dysgraphia. c. Các loại rối loạn kỹ năng viết chữ. c.2. Rối loạn váºn Ä‘á»™ng viết Rối loạn váºn Ä‘á»™ng viết có nguyên nhân từ các kỹ năng váºn Ä‘á»™ng tinh không phát triển, trÆ°Æ¡ng lá»±c cÆ¡ yếu, hoặc váºn Ä‘á»™ng cÆ¡ không định hÆ°á»›ng, dẫn đến cá» Ä‘á»™ng vụng vá». Rối loạn váºn Ä‘á»™ng viết có thể là má»™t phần của chứng mất váºn Ä‘á»™ng. Nói chung, chữ viết rất khó có ai Ä‘á»c được, ngay cả ngÆ°á»i mắc chứng nà y nhìn và sao chép lại từ tà i liệu khác. NgÆ°á»i mắc chứng rối loạn viết chỉ có thể viết các mẫu chữ rất Ä‘Æ¡n giản và ngắn vá»›i sá»± ná»— lá»±c ghê gá»›m và thá»i gian lâu má»™t cách khó giải thÃch; mà cÅ©ng không duy trì viết được lâu. Khi phải viết Ä‘oạn dà i, trẻ rất Ä‘au Ä‘á»›n và không thể viết lâu được. Hình dạng và kÃch thÆ°á»›c chữ trở nên không phù hợp và không Ä‘á»c được. Chữ viết thÆ°á»ng xiên xẹo méo mó do trẻ không thể giữ bút viết. Tuy váºy, kỹ năng đánh vần của các em không kém. Ngón tay đánh máy vá»›i tốc Ä‘á»™ dÆ°á»›i bình thÆ°á»ng.  c.3. Rối loạn váºn Ä‘á»™ng không gian Do có khiếm khuyết vá» giác không gian mà chữ viết tá»± nhiên của những ngÆ°á»i nà y không Ä‘á»c được, khi chép lại cÅ©ng không Ä‘á»c được, nhÆ°ng há» có thể đánh vần và đánh máy bình thÆ°á»ng.  Các triệu chứng khác bao gồm má»™t há»—n hợp không phù hợp của các chữ hoa / chữ thÆ°á»ng hoặc tất cả các chữ hoa; kÃch cỡ chữ và hình dạng chữ không Ä‘á»u, chữ viết dở dang, viết trèo hà ng; trẻ váºn lá»™n vá»›i việc viết; nắm giữ bút má»™t cách kỳ cục; nhiá»u lá»—i chÃnh tả; thÆ°á»ng xuyên đảo ngược vị trà chữ, hoặc giảm hoặc tăng tốc Ä‘á»™ viết hay chép lại; vừa viết vừa nói má»™t mình. Có khi quan sát thấy sá»± co thắt cÆ¡ bắp ở cánh tay và vai (đôi khi ở bá»™ pháºn cÆ¡ thể khác), không co tay lại được, tạo ra cánh tay nhÆ° hình dạng chữ L), và nói chung, chữ viết không thể Ä‘á»c được. Tại sao ngÆ°á»i bị chứng nà y Ãt khi kể là há» Ä‘au khi viết:  Phụ huynh cần sáng suốt nháºn ra vấn Ä‘á» nếu thấy con em mình khó nhá»c, váºt lá»™n để cầm Ä‘Å©a, cầm thìa khi ăn từ lúc còn tuổi mầm non. e. Các vấn Ä‘á» Ä‘i kèm thÆ°á»ng gặp vá»›i dysgraphia. Trị liệu ·    Trị liệu rèn luyện trà nhá»›, phục hồi trà nhá»› ·    Trị liệu các vấn Ä‘á» vá» thần kinh. ·    Má»™t số bác sÄ© khuyên rằng ngÆ°á»i vá»›i chứng rối loạn viết sá» dụng máy tÃnh để viết, tránh các vấn Ä‘á» khi phải viết tay. ·    Trị liệu cÆ¡ năng để tăng cÆ°á»ng sức mạnh cÆ¡ bắp, rèn luyện sá»± khéo léo, phối hợp mắt và tay. Trẻ em cÅ©ng nên được đánh giá xem bé có dùng cả hai tay hay không, vì đây có thể là tiá»n Ä‘á» của việc cháºm phát triển các kỹ năng váºn Ä‘á»™ng tinh từ thá»i thÆ¡ ấu ·    Má»™t số Ä‘iá»u nhá» có thể giúp há»c sinh có dysgraphia, chẳng hạn nhÆ° cho phép các em sá» dụng má»™t công cụ viết các em Æ°a thÃch hoặc cho phép các em ná»™p bà i đánh máy thay vì bà i viết tay.  Lá»i khuyên cho cha mẹ/giáo viên ·    Việc sá» dụng bút chì nhá», bút chì thân hình tam giác, bút chì có kẹp, có quấn dây cho dá»… sá» dụng. Bút chì Jumbo có Ãch đối vá»›i những ai có chứng run rẩy, rùng mình hoặc bại não nhẹ. ·    Trẻ phải được hÆ°á»›ng dẫn cách viết từ ngữ, câu chữ trÆ°á»›c đó. Há»c sinh có thể mô tả cách viết từng chữ nhÆ° thầy/cô mô tả váºy. ·    TrÆ°á»›c khi bắt đầu viết, nên tổ chức cho há»c sinh tham gia và o các hoạt Ä‘á»™ng nhÆ° tiá»n viết hoặc nói vá» những gì sẽ viết. ·    Cho há»c sinh thêm thá»i gian để hoà n thà nh bà i táºp trong lá»›p; nếu không các em sẽ không được thá»±c hà nh những gì thầy/cô hÆ°á»›ng dẫn ·    Cho các em sá» dụng máy tÃnh để là m bà i. ·    Cho há»c sinh trả bà i miệng trÆ°á»›c, sau đó sẽ viết nếu cần. ·    Cho HS Ä‘á»c bà i là m, ghi âm lại, sau đó các em hoặc thầy cô sẽ viết lại sau. NhÆ° thế đỡ là m mất hứng, mất tÃnh sáng tạo của các em trong quá trình là m bà i. ·    Sá» dụng máy vi tÃnh có chức năng nháºn dạng giá»ng nói sẽ là má»™t há»— trợ tuyệt vá»i, nhÆ°ng không phải ở trÆ°á»ng lúc nà o cÅ©ng có chá»— yên lặng để các em là m việc.  Chứng khó Ä‘á»c: (Dyslexia) a.           Äịnh nghÄ©a: Rối loạn đặc hiệu vá» Ä‘á»c hay rối loạn Ä‘á»c tuổi phát triển là khó khăn rõ rệt vá» phát triển các kỹ năng Ä‘á»c và đá»c hiểu mà không thể quy cho cháºm phát triển tâm thần, há»c lá»±c không thÃch hợp, Ä‘á»™ tuổi, thiếu sót thị giác thÃnh giác hay thần kinh. Khó khăn vá» Ä‘á»c khá nặng gây trở ngại cho kết quả há»c táºp và các hoạt Ä‘á»™ng đòi há»i kỹ năng Ä‘á»c. Khó há»c Ä‘á»c thÆ°á»ng kết hợp vá»›i khó há»c chÃnh tả, chỉ chuẩn Ä‘oán rối loạn Ä‘á»c ở trẻ có trà tuệ phát triển bình thÆ°á»ng và trên 7 tuổi vì trÆ°á»›c Ä‘á»™ tuổi nà y, hiện tượng Ä‘á»c nhầm rất thÆ°á»ng gặp. NgÆ°á»i ta tin rằng chứng khó Ä‘á»c có thể ảnh hưởng từ 5 đến 10 phần trăm dân số được mặc dù chÆ°a có nghiên cứu để có má»™t tá»· lệ phần trăm chÃnh xác. NgÆ°á»i lá»›n mắc bệnh nà y có thể Ä‘á»c và hiểu tốt, nhÆ°ng há» có xu hÆ°á»›ng Ä‘á»c cháºm hÆ¡n so vá»›i ngÆ°á»i không dyslexia, và có thể thá»±c hiện kém hÆ¡n trong việc Ä‘á»c lá»i vô nghÄ©a (má»™t thÆ°á»›c Ä‘o của nháºn thức âm vị há»c), và chÃnh tả. b.           Nguyên nhân: Các lý thuyết sau đây không nên được xem là cạnh tranh, nhÆ°ng xem nhÆ° là lý thuyết cố gắng giải thÃch những nguyên nhân cÆ¡ bản của má»™t táºp hợp các triệu chứng tÆ°Æ¡ng tá»± từ nhiá»u quan Ä‘iểm nghiên cứu: Lý thuyết tiểu não : Lý thuyết khẳng định rằng có má»™t rối loạn nhẹ tiểu não có thể gây ra chứng khó Ä‘á»c. Tiểu não góp phần Ä‘iá»u khiển Ä‘á»™ng cÆ¡ trong cách phát âm của lá»i nói. Lý thuyết Ä‘á» xuất rằng các vấn Ä‘á» phát âm có thể đóng góp và o sá»± thâm hụt xá» lý âm vị há»c có thể gây ra chứng khó Ä‘á»c. Lý thuyết thâm hụt âm vị há»c : Các nhà khoa há»c của lý thuyết nà y Ä‘á» xuất rằng những ngÆ°á»i bị chứng khó Ä‘á»c có má»™t thao tác suy giảm âm thanh cụ thể, ảnh hưởng đến trà nhá»› thÃnh giác, nhá»› từ, và kỹ năng kết hợp âm thanh khi tạo ra lá»i nói. Lý thuyết xá» lý thÃnh giác nhanh chóng: Xác định rằng thâm hụt chủ yếu nằm trong nháºn thức vỠâm thanh ngắn hoặc nhanh khác nhau. Lý thuyết thị giác: Lý thuyết thị giác đại diện cho má»™t quan Ä‘iểm truyá»n thống của chứng khó Ä‘á»c, nhÆ° là kết quả của sá»± suy giảm thị lá»±c tạo ra vấn Ä‘á» khi xá» lý thông tin từ các chữ cái và chữ từ má»™t văn bản.  Lý thuyết nà y không phủ nháºn khả năng nguyên nhân khác của chứng khó Ä‘á»c c.           Các rối loạn Ä‘i kèm: Má»™t số khuyết táºt há»c táºp thÆ°á»ng xảy ra vá»›i chứng khó Ä‘á»c (chÆ°a xác định được chúng có cùng nguyên nhân vá» não bá»™vá»›i chứng khó Ä‘á»c hay không): ·                Dysgraphia —má»™t rối loạn thể hiện chủ yếu thông qua việc tá»± văn bản hoặc đánh máy ·                 Dyscalculia —má»™t tình trạng thần kinh được đặc trÆ°ng bởi vấn Ä‘á» vá»›i ý thức cÆ¡ bản vá» số lượng và sá»± kiện toán há»c. ThÆ°á»ng những ngÆ°á»i có tình trạng nà y có thể hiểu được khái niệm toán há»c rất phức tạp và các nguyên tắc, nhÆ°ng có khó khăn khi lấy dữ kiện liên quan đến toán há»c cÆ¡ bản cá»™ng và trừ. ·                Attention Deficit Disorder -  ADHD: rối loạn tăng Ä‘á»™ng giảm chú ý. ·                Cluttering - Nói lắp - lá»i nói bất thÆ°á»ng cả vá» tốc Ä‘á»™ và nhịp Ä‘iệu, hiệu quả nói kém. d.           Triệu chứng: Các triệu chứng của chứng khó Ä‘á»c khác nhau tùy theo mức Ä‘á»™ nghiêm trá»ng của chứng rối loạn cÅ©ng nhÆ° tuổi của từng cá nhân.: ü  Trẻ em trong Ä‘á»™ tuổi mẫu giáo Tháºt khó để có được má»™t chẩn Ä‘oán chứng khó Ä‘á»c trÆ°á»›c khi đứa trẻ bắt đầu Ä‘i há»c, nhÆ°ng trẻ sẽ có những biểu hiện: ·                Sá»± cháºm chạp trong lá»i nói. ·                Cháºm há»c của các từ má»›i ·                Không tiếp nháºn dữ liệu ·                Khó khăn hki thể hiện giá»ng Ä‘iệu, nhịp Ä‘iệu. ·                Ãt kiến thức ·                Viết chữ đảo ngược. ü  Äầu tiểu há»c ·                Khó há»c bảng chữ cái hoặc thứ tá»± chữ cái ·                Gặp khó khăn khi kết hợp vá»›i các chữ cái và cách phát âm chữ cái đó. ·                Khó xác định hoặc tạo ra những từ có vần Ä‘iệu. ·                 Khó khăn để hiểu chữ viết ·                 Khó Ä‘á»c: Ä‘á»c sót chữ ( đắng – đắn), sót từ (cái ca – cái), Ä‘á»c thêm chữ cái (cái ca – cái can), Ä‘á»c thêm từ (cái – cái ca), Ä‘á»c chệch từ (quả cam – quả com), Ä‘á»c thế chữ cái (con – chon), Ä‘á»c đảo lá»™n chữ cái ( con – non, chà – hÃc)… ü  Cuối tiểu há»c: ·                Cháºm hoặc Ä‘á»c không chÃnh xác (mặc dù những ngÆ°á»i nà y có thể Ä‘á»c đến má»™t mức Ä‘á»™). ·                Äánh vần từ vá»±ng rất yếu ·                Khó Ä‘á»c thà nh tiếng, Ä‘á»c chữ theo thứ tá»± sai, bá» qua lá»i nói ·                Khó khăn khi hiểu ý nghÄ©a của từ riêng lẻ. ·                Trẻ em bị chứng khó Ä‘á»c có thể không nhìn thấy (hoặc không nghe thấy) sá»± giống và khác nhau trong các chữ cái và các từ, có thể không nháºn ra khoảng cách giữa các âm trong tiếng, tiếng trong từ. ü  Tuổi trung há»c và trưởng thà nh: Má»™t số ngÆ°á»i bị chứng khó Ä‘á»c có thể che giấu những Ä‘iểm yếu của há» (tháºm chà từ chÃnh mình) và thÆ°á»ng cÅ©ng chấp nháºn được - hoặc tốt hÆ¡n - lúc 16 tuổi). Nhiá»u há»c sinh rất cố gắng đến mức tối Ä‘a há» có thể để khắc phục Ä‘iểm yếu của mình. Má»™t quan niệm sai lầm phổ biến vá» chứng khó Ä‘á»c là ngÆ°á»i có chứng khó Ä‘á»c sẽ viết chữ ngược. Trong thá»±c tế, Ä‘iá»u nà y chỉ xảy ra trong má»™tnhóm nhá» ngÆ°á»i mắc chứng khó Ä‘á»c. Quan sát để đánh giá trà tuệ ngÆ°á»i có chứng khó Ä‘á»c tốt hÆ¡n là yêu cầu há» là m bà i viết. NgÆ°á»i mắc chứng khó Ä‘á»c thÆ°á»ng xuyên thay thế từ bằng từ tÆ°Æ¡ng tá»± vá» bên ngoà i, dù không liên quan vá» nghÄ©a, và dụ hoa – hao, oanh – hoanh….                                                                       Nguon: http://vn.360plus.yahoo.com/gddb_cdsptwnt/article?mid=16&fid=-1 |