Trần Bá»™i CÆ¡ sinh năm 1932 tại thị xã VÄ©nh Long trong má»™t gia đình tiến bá»™. Cha tên Trần Thủy Nam - má»™t chà sÄ© cách mạng ngÆ°á»i Hoa. Ngay từ những năm còn nhá», theo há»c trÆ°á»ng tiểu há»c tại thị xã VÄ©nh Long, Trần Bá»™i CÆ¡ đã có Ä‘iá»u kiện tiếp xúc vá»›i cách mạng. Nhà của bên ngoại CÆ¡ nằm đối diện ngay nhà cha mẹ CÆ¡, lại chÃnh là trạm giao liên và điểm hoạt Ä‘á»™ng của Công an xung phong tỉnh VÄ©nh Long. Äã có lần cô bé Trần Bá»™i CÆ¡ trở thà nh má»™t cháu bé giao liên tốt của các chú cách mạng.
Năm 1947, há»c xong tiểu há»c, Bá»™i CÆ¡ lên Chợ Lá»›n tiếp tục há»c trung há»c ở trÆ°á»ng Nam Kiá»u, má»™t cÆ¡ sở đã nổi tiếng là có phong trà o cách mạng sôi Ä‘á»™ng.
Năm 1948, trÆ°á»ng Nam Kiá»u bị bá»n Pháp đóng cá»a vì có quá nhiá»u giáo viên, há»c sinh có tÆ° tưởng tiến bá»™. Trần Bá»™i CÆ¡ và hầu hết các bạn chuyển sang há»c tại trÆ°á»ng Phúc Kiến và NghÄ©a An. Năm nà y, CÆ¡ theo há»c lá»›p 8 và là há»c sinh giá»i, má»™t lá»›p trưởng gÆ°Æ¡ng mẫu. Äược sống và hoạt Ä‘á»™ng trong môi trÆ°á»ng sục sôi cách mạng giữa lúc phong trà o đấu tranh của giáo viên, há»c sinh chống đế quốc và đặc vụ Tưởng Giá»›i Thạch lên cao, Trần Bá»™i CÆ¡ tuy còn Ãt tuổi nhÆ°ng đã sá»›m giác ngá»™. Cô đã bắt đầu hoạt Ä‘á»™ng và tham gia cách mạng từ năm 1949. Tá»›i ngà y 1-5-1949, CÆ¡ đã trở thà nh má»™t ủy viên trong Ban chấp hà nh Há»™i há»c sinh của trÆ°á»ng trung há»c Phúc Kiến.
Những ngà y đầu năm 1950, há»c sinh và giáo viên khắp các trÆ°á»ng ở Sà i Gòn Chợ Lá»›n Ä‘á»u rầm rá»™ đấu tranh. Sá»± kiện ngà y 9-1-1950 đã Ä‘i và o lịch sá» trở thà nh ngà y há»c sinh, sinh viên toà n quốc mà hình ảnh tiêu biểu là liệt sÄ© há»c sinh Trần Văn Æ n trÆ°á»ng Pétrus Ký (nay là trÆ°á»ng Lê Hồng Phong) đã phất cao ngá»n cá» xung kÃch trong phong trà o đấu tranh của há»c sinh. Tiếp đến là tráºn chống Mỹ đầu tiên ở Việt Nam ngà y 15-3-1950 đã thổi bùng lên ngá»n lá»a đấu tranh cách mạng trong toà n thể há»c sinh thà nh phố. Há»c sinh trÆ°á»ng Phúc Kiến cÅ©ng sôi sục xuống Ä‘Æ°á»ng.
Äể ngăn chặn phong trà o đấu tranh lan rá»™ng sang cả các trÆ°á»ng há»c của ngÆ°á»i Hoa, thá»±c dân Pháp đã trục xuất và bắt giữ má»™t số giáo chức trÆ°á»ng Phúc Kiến, trong đó có cả thầy Diệp Chấn Há»›n, hiệu trưởng trÆ°á»ng. Äồng thá»i, chúng cho thay thế bằng tên LÆ°u Thoại Sanh, má»™t tên máºt vụ của Quốc Dân Äảng.
Lúc bấy giá», Trần Bá»™i CÆ¡ Ä‘ang há»c lá»›p 9, vừa là lá»›p trưởng vừa là chủ tịch Há»™i há»c sinh đã cùng vá»›i má»™t số há»c sinh tiến bá»™ cà ng ra sức đẩy mạnh phong trà o lên má»™t bÆ°á»›c má»›i.
LÆ°u Thoại Sanh vừa lên nắm quyá»n Ä‘iá»u hà nh nhà trÆ°á»ng liá»n láºp tức giải tán ngay ký túc xá mà hắn cho là nÆ¡i tổ chức và xuất phát các cuá»™c đấu tranh của há»c sinh nhà trÆ°á»ng. Äồng thá»i, để phân tán lá»±c lượng tiến bá»™ của há»c sinh, Ä‘ang đêm hắn đã cùng vá»›i cảnh sát quáºn 4 (nay là quáºn 5) đến đây bắt Ä‘i 10 há»c sinh mà hắn tình nghi là những đầu não của phong trà o. DÆ°á»›i sá»± chỉ đạo của Trần Bá»™i CÆ¡, cuá»™c đấu tranh của há»c sinh nổ ra, toà n trÆ°á»ng bãi khóa để đòi trả tá»± do cho 10 há»c sinh đã bị bắt, trÆ°á»›c áp lá»±c của quần chúng và há»c sinh, bá»n địch buá»™c phải thả 10 há»c sinh đó.
Chẳng bao lâu sau, và o ngà y lá»… NgÅ© tứ (4-5-1950) lo sợ há»c sinh sẽ biểu tình, mÃt tinh, bá»n cảnh sát ra lệnh đóng cá»a trÆ°á»ng má»™t tuần lá»…, đồng thá»i buá»™c giải thể các lá»›p cao, trung há»c của trÆ°á»ng.
Sá»›m ngà y 6-5-1950 đông đảo há»c sinh cùng nhau kéo tá»›i trÆ°á»ng để đấu tranh nhÆ°ng bá»n cảnh sát đã bao vây sẵn, chặn ngay lại ở cổng trÆ°á»ng, không chấp nháºn yêu sách đòi mở lại các lá»›p của há»c sinh. Tất cả há»c sinh có mặt dÆ°á»›i sá»± Ä‘iá»u Ä‘á»™ng của Trần Bá»™i CÆ¡ và các bạn trong Há»™i há»c sinh, đã chia là m 3 nhóm:
- Má»™t nhóm ở cổng chÃnh Ä‘Æ°á»ng Phẩm Hồ (nay là đưá»ng Hải Thượng Lãn Ông).
- Má»™t nhóm ở bên hông trÆ°á»ng phÃa sau chùa Ông Bổn (nay là đưá»ng Phùng HÆ°ng).
- Má»™t nhóm ở phÃa sau trÆ°á»ng Ä‘Æ°á»ng Thủy Bình (nay là đưá»ng Trần HÆ°ng Äạo B) và nhất tá» leo rà o và o.
Lúng túng trÆ°á»›c chiến thuáºt giÆ°Æ¡ng đông kÃch tây, trÆ°á»›c là n sóng há»c sinh trà n và o nhÆ° nÆ°á»›c vỡ bá», bá»n cảnh sát Ä‘Ã nh bó tay chịu tráºn.
Má»™t cuá»™c há»p được mở ra cấp tốc tại lá»›p 9, Trần Bá»™i CÆ¡ là m chủ tá»a Ä‘iá»u khiển cuá»™c há»p. Tất cả anh chị em há»c sinh Ä‘á»u biểu lá»™ quyết tâm đấu tranh đòi mở của trÆ°á»ng, mở lại ký túc xá cho há»c sinh được trở lại há»c táºp bình thÆ°á»ng. Bá»n cảnh sát và bá»n tay sai tại chá»— đã hùng hổ xông và o lá»›p, thẳng tay Ä‘Ã n áp, đánh Ä‘áºp dã man há»c sinh. HÆ¡n 100 há»c sinh đã bị chúng bắt vỠđồn cảnh sát quáºn 4. Riêng Trần Bá»™i CÆ¡, chúng đã bắt và giam chị cùng vá»›i 2 ngÆ°á»i bạn gái dÅ©ng cảm khác và o khám tối và dùng má»i cá»±c hình tra tấn man rợ suốt 5 ngà y đêm liá»n. Chị đã tá» rõ tinh thần dÅ©ng cảm, kiên định trÆ°á»›c sau nhÆ° má»™t là khẳng định việc là m của táºp thể há»c sinh cÅ©ng nhÆ° của chị là chÃnh đáng.
Ngà y 12-5-1950 kiệt sức trÆ°á»›c những đòn thù ngà y cà ng hiểm ác hÆ¡n, dồn há»t sinh lá»±c còn lại, chị hÆ°á»›ng vá» các phòng giam bè bạn dõng dạc hô lá»›n những lá»i tâm huyết sau cùng: “Các bạn, hãy đứng lên!†rồi ra Ä‘i vÄ©nh viá»…n giữa tuổi thanh xuân vừa tròn 18.
Nhân dân Sà i Gòn - Chợ Lá»›n đã truyá»n cho nhau bà i hát: “Chị Trần Bá»™i CÆ¡ chị là ngÆ°á»i dÅ©ng sÄ© trẻ tuổi. Chị hãy nằm yên nghỉ, thi hà i tan nát Ä‘au thÆ°Æ¡ng của chị sẽ được ấp ủ trong cánh hoa tháng năm thÆ¡m ngát. Tinh thần của chị kêu gá»i mãi chúng tôi: Hãy đứng lên! Trần Bá»™i CÆ¡ tinh thần của chị kêu gá»i mãi chúng tôiâ€. Lá»i ca má»™c mạc, chân tình sâu lắng được truyá»n Ä‘i từ dạo đó trong há»c sinh, sinh viên và nhân dân Sà i Gòn Chợ Lá»›n vẫn còn vá»ng mãi đến chúng ta, đến các em há»c sinh trÆ°á»ng phổ thông cÆ¡ sở Trần Bá»™i CÆ¡ ngà y nay mà trÆ°á»›c kia là ngôi trÆ°á»ng Phúc Kiến gắn bó cả tuổi thanh xuân trà n đầy hoạt Ä‘á»™ng cách mạng sôi nổi của chị Trần Bá»™i CÆ¡ yêu dấu.
Äể ghi nhá»› công Æ¡n đối vá»›i đất nÆ°á»›c của má»™t thanh niên há»c sinh vì Ä‘á»™c láºp tá»± do, vì Æ°á»›c vá»ng cao cả hÆ°á»›ng vá» chân lý của thế hệ trẻ, ngà y 2-9-1950, ChÃnh phủ nÆ°á»›c Việt Nam Dân chủ cá»™ng hòa đã truy tặng Huân chÆ°Æ¡ng kháng chiến hà ng Nhì cho nữ liệt sÄ© Trần Bá»™i CÆ¡. |