
Â
Émile hay là vá» giáo dục (Émile ou de l'éducation) là sá»± hoà quyện giữa văn chương và triết lý. Như tiêu đỠcá»§a nó đã chỉ ra, đó là má»™t chuyên luáºn vá» giáo dục, hay đúng hÆ¡n là má»™t chuyên luáºn vá» "nghệ thuáºt hình thà nh con ngưá»i". Tuy nhiên, cÅ©ng có thể coi đó là má»™t tiểu thuyết xã há»™i - sư phạm vá»›i nhân váºt hư cấu là cáºu bé Émile. Việc giáo dục Émile chỉ nhằm má»™t mục Ä‘Ãch: đà o tạo má»™t con ngưá»i tá»± do, có khả năng tá»± bảo vệ chống má»i sá»± gò ép khiên cưỡng; mà muốn đà o tạo má»™t con ngưá»i tá»± do thì chỉ có má»™t cách duy nhất là đối xá» vá»›i há» như má»™t sinh thể tá»± do, tôn trá»ng tá»± do cá»§a đứa trẻ. ChÃnh ở chá»— nà y nảy sinh má»™t sai lầm nghiêm trá»ng trong cách hiểu tác phẩm, tuy rằng Rousseau đã cẩn tháºn phân biệt rõ việc tôn trá»ng các nhu cầu tá»± nhiên cá»§a đứa trẻ (và tá»± do là nhu cầu đầu tiên trong các nhu cầu đó) vá»›i việc thá»a mãn các ham muốn, các ý thÃch thất thưá»ng cá»§a trẻ.
Bách khoa toà n thư Việt Nam có viết: “Cùng vá»›i những vấn đỠvá» giáo dục được đặt ra, Rousseau phê phán ná»n giáo dục đương thá»i đà n áp nhân cách cá»§a trẻ, kể cả dùng nhục hình. Ông cho rằng bản tÃnh con ngưá»i vốn là thiện, nhưng đã bị xã há»™i bất bình đẳng huá»· hoại, nên cần xây dá»±ng má»™t ná»n giáo dục má»›i, phù hợp vá»›i thiên nhiên và bản tÃnh vốn có cá»§a con ngưá»i. Nhân váºt chÃnh là Émile - ngưá»i được hưởng sá»± giáo dục toà n diện, trong đó thầy tôn trá»ng nhân phẩm trò, giáo dục trò bằng sá»± thuyết phục. Tác phẩm thể hiện lòng yêu trẻ tha thiết, tinh thần dân chá»§ và chá»§ nghÄ©a nhân văn, tôn trá»ng tá»± do và nhân phẩm con ngưá»i.†Tư tưởng sư phạm cá»§a Rousseau được phản ánh trong các đỠán cải cách giáo dục quốc dân cá»§a Pháp thá»i Cách mạng 1789 và có ảnh hưởng đến nhiá»u nhà tư tưởng - sư phạm, như J. H. Pestalozzi, A. S. Makarenko, J. Dewey v.v… Cho đến nay, Émile hay là vá» giáo dục vẫn là má»™t tác phẩm được Ä‘á»c nhiá»u nhất và phổ cáºp nhất vỠđỠtà i nà y. Äặc biệt ở Nháºt Bản, ngưá»i ta bắt buá»™c tất cả các giáo viên mầm non phải Ä‘á»c cuốn sách nà y trước khi bước và o nghá».
Tác phẩm gồm các phần như sau:
Quyển I (Kể vá» giai Ä‘oạn bé Émile từ lúc ra Ä‘á»i đến lúc táºp nói, tức là khoảng từ 0 đến 2 tuổi): Trong giai Ä‘oạn nà y, nhà giáo dục cần chăm sóc sức khá»e cá»§a bé, từ việc ăn uống đến việc táºp luyện cỠđộng tay chân và sá» dụng các giác quan. Cần để ý tá»›i các nhu cầu thiết yếu và những nhu cầu giả tạo có tÃnh hình thức và bất lợi cá»§a bé.
Quyển II (Giai Ä‘oạn Émile từ 3 đến 12 tuổi): Chú bé Émile Ä‘ang ở lứa tuổi nhi đồng. Sá»± phát triển cá»§a cáºu bé luôn gắn vá»›i các trò chÆ¡i giáo dục, chÆ¡i mà há»c, các hình thức giải trÃ, trò chÆ¡i váºn động… được nhà giáo dục áp dụng. Tuy nhiên cần để ý là trà óc cá»§a bé Émile còn non ná»›t, cho nên các hình thức giáo dục chá»§ yếu vẫn là cho nó chÆ¡i. Chú bé Émile không chỉ há»c táºp qua sách vở mà quan trá»ng nhất là qua kinh nghiệm cuá»™c sống và môi trưá»ng xung quanh.
Quyển III (Giai Ä‘oạn Émile từ 12 đến 15 tuổi): Cáºu bé Émile được giáo dục chẳng những qua sách vở, qua kinh nghiệm cuá»™c sống, mà còn được há»c kiến thức thá»±c nghiệm hướng nghiệp cho nghá» nghiệp tương lai. Cáºu được há»c toán há»c, tá»± nhiên há»c, khoa há»c thá»±c nghiệm để nắm vững các tri thức và ứng dụng và o Ä‘á»i sống. Cáºu còn được há»c môn lịch sá» nhân loại, môn tâm lý há»c ứng dụng để ứng xá» má»i tình huống xảy ra trong Ä‘á»i sống hằng ngà y. Cáºu bé Émile Ä‘ang Ä‘i và o tuổi trưởng thà nh cho nên việc phát triển tư duy logic, tư duy lý luáºn, phân tÃch và tổng hợp… được các nhà giáo dục coi trá»ng.
Quyển IV (15 đến 20 tuổi: tuổi cá»§a lý trà và những Ä‘am mê): Cáºu bé cần được hưởng ná»n giáo dục đạo đức (trong đó có cả giáo dục giá»›i tÃnh, giáo dục thẩm mỹ…) và giáo dục tôn giáo để bước và o thế giá»›i cá»§a ngưá»i lá»›n mà không ngỡ ngà ng, vấp váp.
Quyển V (Émile 20 đến 25 tuổi - độ tuổi khôn lá»›n và hôn nhân): Rousseau kể chuyện vá» Sophie, ngưá»i sẽ là vị hôn thê tương lai cá»§a Émile. Như váºy Rousseau dà nh riêng quyển cuối cùng nà y để nói vá» giáo dục các em gái. |