Ngôn ngữ

Vietnamese-VNFrench (Fr)简体中文English (United Kingdom)

Khoa Khoa Há»c Giáo Dục
CÆ¡m cha áo mẹ chữ thầy. Gắng công mà há»c có ngày thành danh.
  

Home Phát triển năng lá»±c tá»± há»c Kho bài viết Kho bài viết Dá»° ÄOÃN XU HƯỚNG GIÃO DỤC 2016 Ná»– Lá»°C ÄỂ THAY Äá»”I
Dá»° ÄOÃN XU HƯỚNG GIÃO DỤC 2016 Ná»– Lá»°C ÄỂ THAY Äá»”I PDF Imprimer Envoyer
Samedi, 16 Avril 2016 14:33

Năm 2015 Ä‘i qua vá»›i nhiá»u biến Ä‘á»™ng và thay đổi nổi bật, ngổn ngang những sá»± kiện ồn ào và báo hiệu má»™t sá»± day trở mạnh mẽ. Những ồn ào đó cho thấy dÆ°á»ng nhÆ° xã há»™i không còn có thể chấp nhận duy trì hiện trạng của giáo dục, và đòi há»i thay đổi Ä‘ang ngày càng mạnh. Liệu chúng ta có thể dá»± Ä‘oán gì cho những xu hÆ°á»›ng có thể sẽ diá»…n ra trong năm 2016?

Thá»±c há»c sẽ là má»™t xu hÆ°á»›ng ngày càng mạnh

Vá»›i giáo dục phổ thông, nếu nhìn rá»™ng ra cả xã há»™i chứ không chỉ tập trung nhìn vào những việc Bá»™ GD-ÄT đã và Ä‘ang làm, có thể thấy các hoạt Ä‘á»™ng giáo dục của xã há»™i đã lá»›n mạnh hÆ¡n và Ä‘ang có má»™t vai trò tích cá»±c đối vá»›i hệ thống giáo dục trong nhà trÆ°á»ng. Phong trào sách hóa nông thôn do anh Nguyá»…n Quang Thạch khởi xÆ°á»›ng đã nhận được sá»± ủng há»™ to lá»›n của xã há»™i, cả trong và ngoài nÆ°á»›c, và nhất là được sá»± công nhận và há»— trợ vá» mặt chủ trÆ°Æ¡ng, chính sách của Bá»™ Giáo dục, đã nói lên má»™t xu hÆ°á»›ng vô cùng quan trá»ng: nhiá»u ngÆ°á»i đã nhận ra tầm quan trá»ng của Ä‘á»c sách, nghÄ©a là của tri thức và hiểu biết thá»±c sá»±, và của việc tá»± giáo dục là quan trá»ng nhÆ° thế nào.

Cùng vá»›i sá»± phát triển của các hệ thống giáo dục phụ trợ: tiếng Anh, kỹ năng má»m, âm nhạc, võ thuật, sinh hoạt ngoại khóa, v.v. rõ ràng là ná»™i dung giáo dục ngày nay đã phong phú hÆ¡n thá»i bao cấp khi xÆ°a, hay những năm má»›i mở cá»­a rất nhiá»u. Mặc dù có ít nhiá»u Ä‘iá»u chÆ°a được nhÆ° chúng ta mong đợi, những lá»›p há»c nhÆ° thế đã đóng vai trò bổ khuyết cho những gì nhà trÆ°á»ng còn khiếm khuyết. Xu hÆ°á»›ng há»c bên ngoài nhà trÆ°á»ng sẽ tiếp tục được lá»›n mạnh, má»™t phần vì đó là nhu cầu có thật của xã há»™i, má»™t phần khác còn vì đó là má»™t dịch vụ đầy triển vá»ng.

Còn trong hệ thống giáo dục chính quy, năm 2016 vẫn tiếp tục chÆ°Æ¡ng trình hiện hành, nhÆ°ng xu thế giảm tải và tập trung vào xây dá»±ng năng lá»±c sẽ bắt đầu hình thành, trÆ°á»›c hết là ở má»™t vài trÆ°á»ng tÆ° tiên phong, và ở má»™t số lÄ©nh vá»±c nhÆ° tiếng Anh theo chÆ°Æ¡ng trình má»›i. Xu hÆ°á»›ng này sẽ trở thành chủ đạo từ năm 2018 khi áp dụng chÆ°Æ¡ng trình phổ thông má»›i. Quan trá»ng hÆ¡n, chúng ta sẽ chứng kiến sá»± ra Ä‘á»i của nhiá»u bá»™ sách giáo khoa khác nhau khi chÆ°Æ¡ng trình GDPT tổng thể được chính thức công nhận. Äã tá»›i lúc xã há»™i nhận ra tác hại của ná»n giáo dục nhồi nhét, áp đặt, và sá»± kiên nhẫn chịu Ä‘á»±ng má»™t ná»n giáo dục nhÆ° thế đã tá»›i ngưỡng giá»›i hạn của nhiá»u ngÆ°á»i. Bằng nhiá»u cách khác nhau, ngÆ°á»i ta Ä‘ang cố thoát khá»i nó: ngÆ°á»i giàu thì cho con há»c trÆ°á»ng quốc tế, trung lÆ°u thì trÆ°á»ng tÆ°. Những ngÆ°á»i khác Ä‘ang ná»— lá»±c thay đổi ná»n giáo dục hiện tại, trong đó đáng kể nhất là ná»— lá»±c của Bá»™ GD-ÄT vá»›i ChÆ°Æ¡ng trình GDPT má»›i.

Trong giáo dục đại há»c, tình trạng thất nghiệp của cá»­ nhân Ä‘ang khiến xã há»™i nhìn nhận lại giá trị của tấm bằng ÄH. Mấy năm gần đây, chúng ta chứng kiến má»™t cuá»™c chạy Ä‘ua má»›i: thay vì coi bằng ÄH là đích đến, ngÆ°á»i ta chạy theo bằng thạc sÄ©, rồi tiến sÄ©. Äến lúc bằng tiến sÄ© không còn được tôn trá»ng nữa, ngÆ°á»i ta chạy theo bằng cấp nÆ°á»›c ngoài. Rồi thì bằng nÆ°á»›c ngoài cÅ©ng tràn lan đồ dá»m, đồ giả. NhÆ° chính bá»™ trưởng Phạm VÅ© Luận đã nói, bằng dá»m bằng giả thì chỉ có thể chui vào làm cÆ¡ quan nhà nÆ°á»›c. Nay thì nhu cầu này đã bão hòa, và thị trÆ°á»ng lao Ä‘á»™ng càng phát triển, ngÆ°á»i ta càng thấy rõ tấm bằng không thể thay thế được năng lá»±c, kỹ năng và phẩm chất của má»™t ngÆ°á»i.

Phong trào chạy theo bằng cấp gắn liá»n vá»›i việc mở rá»™ng hệ thống trÆ°á»ng ngoài công lập (NCL) và các chÆ°Æ¡ng trình liên kết vá»›i nÆ°á»›c ngoài nở rá»™ trong mấy năm qua. Có những trÆ°á»ng NCL hoạt Ä‘á»™ng nghiêm túc và có thành tích đáng kể, nhÆ°ng cÅ©ng có trÆ°á»ng thá»±c chất chẳng khác nào lò bán bằng, do chất lượng kém và đầu tÆ° cho đào tạo quá ít. Có những chÆ°Æ¡ng trình liên kết có uy tín và góp phần tích cá»±c nâng cao năng lá»±c cho Ä‘á»™i ngÅ© quản lý cấp trung của Việt Nam. Phong trào chạy theo bằng cấp Ä‘Æ¡n thuần này đã hầu nhÆ° bão hòa, và cùng vá»›i xu hÆ°á»›ng quay trở lại há»c có thá»±c chất, sẽ chỉ có những trÆ°á»ng có tầm nhìn xa và đầu tÆ° cho chất lượng thật là có thể tồn tại được lâu dài.

Bức tranh Ä‘a dạng và thị trÆ°á»ng giáo dục

Năm 2016 có thể sẽ chứng kiến sá»± sáp nhập và mua bán của má»™t số trÆ°á»ng ÄH ngoài công lập. Äây là má»™t làn sóng đã diá»…n ra trong vài năm gần đây và vẫn Ä‘ang tiếp tục. Nó là má»™t xu hÆ°á»›ng lành mạnh, vì vá» nguyên tắc nó sẽ thay thế những bá»™ máy quản trị không có hiệu quả bằng má»™t bá»™ máy khác chuyên nghiệp hÆ¡n. Cùng vá»›i phân tầng, xếp hạng, tá»± chủ tài chính  và cổ phần hóa ở trÆ°á»ng công, bức tranh GDDH sẽ trở nên Ä‘a dạng hÆ¡n.

Tuy vậy, do bất cập trong việc ban hành chính sách gắn vá»›i phân tầng xếp hạng, sẽ cần phải mất nhiá»u năm để việc sắp xếp lại hệ thống GDÄH đạt tá»›i mục tiêu giúp nâng cao chất lượng từng trÆ°á»ng. Thá»i gian này ngắn dài bao năm sẽ phụ thuá»™c vào chất lượng việc ban hành chính sách của cÆ¡ quan quản lý nhà nÆ°á»›c. Mặc dù vậy, sá»± phát triển Ä‘a dạng của các trÆ°á»ng là má»™t Ä‘iá»u chắc chắn, vì nó Ä‘i cùng vá»›i sá»± phát triển của kinh tế thị trÆ°á»ng, má»™t xu hÆ°á»›ng không thể đảo ngược. Tuy GDÄH chÆ°a thá»±c sá»± được coi là má»™t bá»™ phận của kinh tế thị trÆ°á»ng, nhÆ°ng trong thá»±c tế, nó đã là má»™t thành tố quan trá»ng thúc đẩy sá»± phát triển của kinh tế thị trÆ°á»ng và Ä‘ang vận hành theo những quy luật của kinh tế thị trÆ°á»ng.

Tá»± chủ ÄH và trá»ng tâm đổi má»›i GDÄH Ä‘ang chuyển dịch vá» phía các trÆ°á»ng

Có nhiá»u sá»± kiện và Ä‘á»™ng thái của chính phủ cho thấy tá»± chủ ÄH sẽ tiếp tục được mở rá»™ng mạnh mẽ phù hợp vá»›i xu thế quốc tế. Quá trình chuyển đổi từ má»™t hệ thống giáo dục của ná»n kinh tế tập trung bao cấp sang ná»n kinh tế thị trÆ°á»ng vẫn Ä‘ang tiếp diá»…n; trong quá trình đó, nhiá»u khái niệm và chuẩn má»±c thông thÆ°á»ng của thế giá»›i từ chá»— hoàn toàn xa lạ vá»›i Việt Nam, đã trở nên được chấp nhận ngày càng rá»™ng rãi. Trong những khái niệm và chuẩn má»±c đó, quan trá»ng nhất là tá»± chủ. Tuy vậy, chúng ta đã mất má»™t quãng thá»i gian khá dài để những chuẩn má»±c này được hiểu đúng. Không thể nói tá»›i tá»± chủ mà không Ä‘á» cập tá»›i trách nhiệm giải trình, nhÆ°ng ở Việt Nam, trách nhiệm giải trình đã bị hiểu sai thành “tá»± chịu trách nhiệmâ€, “trách nhiệm xã há»™iâ€, khiến khuôn khổ pháp lý bảo đảm cho việc thá»±c hiện trách nhiệm giải trình của các trÆ°á»ng cho đến nay vẫn còn rất hạn chế.

Sá»± phát triển của truyá»n thông và mạng xã há»™i đã góp phần đẩy nhanh tiến trình trưởng thành vá» trách nhiệm giải trình của các trÆ°á»ng. Vụ giảng viên Doãn Minh Äăng ở Cần ThÆ¡, việc Ä‘á» xÆ°á»›ng tá»± công nhận chất lượng giáo sÆ° của TrÆ°á»ng ÄH Tôn Äức Thắng phản ánh xu hÆ°á»›ng này.

Nhu cầu tăng cÆ°á»ng chất lượng để cạnh tranh vá»›i nhau và vá»›i các trÆ°á»ng ngoài nÆ°á»›c, cÅ©ng nhÆ° nhu cầu há»™i nhập quốc tế đã đẩy trá»ng tâm của đổi má»›i chuyển dịch dần vá» phía các trÆ°á»ng, phù hợp vá»›i chủ trÆ°Æ¡ng mở rá»™ng tá»± chủ đại há»c của nhà nÆ°á»›c. Mặc dù Bá»™ GD-ÄT vẫn nắm giữ má»™t vai trò can thiệp quan trá»ng khi ban hành chính sách, nhÆ°ng sá»± sáng tạo, tinh thần đổi má»›i, tầm nhìn, sá»± can đảm của lãnh đạo các trÆ°á»ng sẽ đóng vai trò ngày càng lá»›n hÆ¡n trong việc tạo ra chất lượng.

Xu hướng quốc tế

Trong khi đó, trên thế giá»›i, má»™t trong những xu hÆ°á»›ng nổi bật trÆ°á»›c hết là những ná»— lá»±c ghi nhận sá»± thành công của sinh viên sau khi ra trÆ°á»ng nhÆ° má»™t minh chứng cho chất lượng đào tạo của nhà trÆ°á»ng. Sá»± phát triển của công nghệ truyá»n thông kỹ thuật số tạo Ä‘iá»u kiện cho các trÆ°á»ng thá»±c hiện Ä‘iá»u này. Minh chứng này ngày càng trở nên quan trá»ng hÆ¡n khi nguồn lá»±c cho GDDH Ä‘ang bị thu hẹp lại, trong lúc tình trạng thất nghiệp thì gia tăng, và cạnh tranh giành sinh viên ngày càng khốc liệt.

CÅ©ng trong xu thế tăng cÆ°á»ng chất lượng, Ä‘ang có khuynh hÆ°á»›ng cá nhân hóa những trải nghiệm giáo dục của sinh viên. Nghiên cứu cho thấy má»—i há»c sinh hấp thụ tri thức và kỹ năng theo những cách thức và nhịp Ä‘á»™ khác nhau, vì vậy phÆ°Æ¡ng pháp giáo dục trong tÆ°Æ¡ng lai gần sẽ là cá nhân hóa môi trÆ°á»ng há»c tập để thích hợp vá»›i từng sinh viên và tăng hiệu quả của đào tạo tá»›i mức tối Ä‘a. Cách há»c truyá»n thống bắt đầu bằng giá» há»c trên lá»›p vá»›i ngÆ°á»i thầy là nhân vật Ä‘á»™c nhất truyá»n giảng tri thức, tiếp đến là thá»i gian làm bài tập ở nhà để nắm vững những gì thầy giảng. Xu hÆ°á»›ng sắp tá»›i sẽ đảo ngược: thay cho làm bài tập ở nhà, sinh viên sẽ Ä‘á»c tài liệu trÆ°á»›c, xem bài giảng trá»±c tuyến, và hôm sau đến lá»›p làm bài tập cùng vói thầy và bạn há»c. Mô hình này nhấn mạnh kỹ năng tá»± há»c, làm việc nhóm, giao tiếp và hợp tác vá»›i ngÆ°á»i khác. Mô hình này cÅ©ng cho phép giảng viên há»— trợ ngÆ°á»i há»c tích cá»±c hÆ¡n, vì há» có thể phản hồi sát sÆ°á»n vá»›i năng lá»±c tiếp thu và đặc Ä‘iểm của ngÆ°á»i há»c.

Trong những thập ká»· trÆ°á»›c đây, trá»ng tâm của các nhà làm chính sách là mở rá»™ng Ä‘Æ°á»ng vào ÄH cho nhiá»u đối tượng. Xu hÆ°á»›ng má»›i xuất hiện hiện nay và trong tÆ°Æ¡ng lai Ä‘ang là nhấn mạnh vào an ninh há»c Ä‘Æ°á»ng, nhÆ° má»™t phản ứng trÆ°á»›c các vụ xả súng hàng loạt trong các trÆ°á»ng ÄH.

Nổi bật hÆ¡n hết vẫn là những xu hÆ°á»›ng gắn vá»›i sá»± phát triển của công nghệ kỹ thuật số: sá»± hình thành những môi trÆ°á»ng há»c tập bên ngoài nhà trÆ°á»ng bên cạnh giáo dục chính quy và phi chính quy; những công cụ kỹ thuật số há»— trợ việc dạy và há»c; những lá»›p há»c từ xa và phòng thí nghiệm ảo; môi trÆ°á»ng há»c tập tập thể; há»c tập dá»±a trên trò chÆ¡i hay là giáo dục qua những phÆ°Æ¡ng tiện giải trí; quyá»n tác giả và việc quản lý ná»™i dung há»c tập; vai trò của truyá»n thông xã há»™i đối vá»›i việc dạy và há»c; ứng dụng đổi má»›i công nghệ và há»c tập di Ä‘á»™ng má»i lúc má»i nÆ¡i chỉ vá»›i má»™t Ä‘iện thoại thông minh có nối mạng.

Má»™t trong những xu hÆ°á»›ng chung đáng ghi nhận của giáo dục Việt Nam là tiến gần tá»›i thá»±c tiá»…n phổ quát trên thế giá»›i. Bản thân giáo dục quốc tế là cá»±c kỳ Ä‘a dạng, nhÆ°ng dù có nhiá»u khác biệt tùy theo bối cảnh chính trị và văn hóa của má»—i nÆ°á»›c, vẫn có những giá trị chung được công nhận rá»™ng rãi trên thế giá»›i. Äiá»u đáng mừng là tuy trầy trật khó khăn, chúng ta Ä‘ang tiến vá» những giá trị ấy. Những ná»— lá»±c của nhiá»u cá nhân trong hệ thống đã bắt đầu mang lại kết quả và con Ä‘Æ°á»ng trÆ°á»›c mặt chúng ta đã dần trở nên rõ ràng hÆ¡n.

Phạm Thị Ly (Bài đăng Tuổi trẻ Cuối tuần 10.01.2016)

 


 Lượng Truy Cập