Vietnamese-VNFrench (Fr)简体中文English (United Kingdom)

Khoa Lịch Sử
Bạn biết quá khứ, bạn hiểu hiện tại, bạn tiên đoán tương lai
 

 
Nhã nhạc cung đình Huế PDF Print E-mail
Wednesday, 15 December 2010 15:11
Article Index
Nhã nhạc cung đình Huế
Page 2
All Pages


Là má»™t sáng tạo đặc biệt, mang âm hưởng của âm nhạc dân gian Việt Nam, có tính chuyên nghiệp và bác há»c cao, Nhã nhạc cung đình Huế mang má»™t âm Ä‘iệu đặc trÆ°ng, thể hiện phong cách, tâm hồn, bản sắc Việt Nam nói chung và Huế nói riêng. Tháng 11 năm 2003, Nhã nhạc đã được UNESCO ghi tên vào danh mục Các Kiệt tác Di sản phi vật thể của nhân loại.

http://hoisuhoc.vn/img_upload/img-news/Nha%20nhac%20cung%20dinh%20Hue.jpg

Âm nhạc cung đình Việt có nguồn gốc lâu Ä‘á»i trong ná»n văn hoá, lịch sá»­ của dân tá»™c.

Sau thá»i kỳ Bắc thuá»™c kéo dài hÆ¡n 1000 năm, vào đầu thế ká»· X, Việt Nam bÆ°á»›c vào ká»· nguyên Ä‘á»™c lập vá»›i sá»± thiết lập nhà nÆ°á»›c quân chủ, sá»± hình thành giai cấp quý tá»™c, từ đó dẫn đến sá»± hình thành và phát triển má»™t hình thức sinh hoạt âm nhạc riêng phục vụ cho lá»… nghi của triá»u đình và nhu cầu sinh hoạt của tầng lá»›p quý tá»™c.

Từ thá»i nhà Lý (1010- 1225), triá»u đình đã cho thành lập má»™t tổ chức ca múa nhạc cung đình vá»›i quy mô lên đến hÆ¡n 100 ngÆ°á»i. Äược xây dá»±ng trên cÆ¡ sở truyá»n thống văn hóa văn nghệ dân gian lâu Ä‘á»i của ngÆ°á»i Việt cổ, sinh hoạt ca múa nhạc trong cung đình thá»i Lý và sau đó là thá»i Trần (1225 - 1400) đã trở nên khá phong phú vá» các loại hình và bài bản.

Lúc này, cuá»™c sống giữa quý tá»™c và dân thÆ°á»ng vẫn khá gần gÅ©i nên các hình thức ca múa nhạc trong cung đình vẫn còn bám rá»… và giữ mối quan hệ khăng khít vá»›i dòng âm nhạc dân gian. Mặt khác, các tài liệu lịch sá»­ và khảo cổ cho thấy âm nhạc cung đình Việt Nam thá»i kỳ này đã chịu má»™t số ảnh hưởng nhất định của hai ná»n văn hóa lân cận là Trung Hoa và Chiêm Thành. Càng vá» sau, sá»± phân hoá giai cấp trong xã há»™i càng trở nên rõ rệt, mức Ä‘á»™ chính quy hóa vá» mặt tổ chức trong cung đình Việt Nam ngày càng cao, dẫn đến sá»± phân biệt khắt khe hÆ¡n trong việc sá»­ dụng các loại dàn nhạc trong cung đình và ngoài dân gian.

DÆ°á»›i thá»i nhà Trần, cùng vá»›i sá»± xuất hiện của Äại nhạc và Tiểu nhạc triá»u đình quy định rõ Äại nhạc chỉ dành riêng cho vua, còn hoàng gia và các quan lá»›n khi nào có tế lá»… lá»›n má»›i được sá»­ dụng; và vá»›i Tiểu nhạc thì kẻ trên ngÆ°á»i dÆ°á»›i Ä‘á»u dùng được. Äại nhạc và Tiểu nhạc thá»i kỳ này có biên chế nhÆ° sau: Äại nhạc gồm có: trống cÆ¡m, ống kèn, tiểu quản, xập xoã, trống lá»›n; Tiểu nhạc gồm có: đàn cầm, đàn tranh, đàn tỳ bà, đàn thất huyá»n, đàn song huyá»n, địch, sái, kèn và quản.

BÆ°á»›c sang thế ká»· XV, âm nhạc cung đình Việt có những bÆ°á»›c chuyển biến đáng kể. Thá»i đại nhà Hồ (1400 - 1407) dù tồn tại trong thá»i gian rất ngắn nhÆ°ng cÅ©ng đã tiến hành nhiá»u cuá»™c cải cách vá» văn hóa, kinh tế, xã há»™i. Äối vá»›i âm nhạc cung đình, nhà Hồ đã chính thức cho du nhập Nhã nhạc cùng má»™t số nguyên tắc của nó từ Trung Hoa. Nhã nhạc thá»i kỳ này có sá»­ dụng múa văn và múa võ. Äây được coi là má»™t trong những nguyên tắc của Nhã nhạc.

Äến thá»i nhà Lê (1427 - 1788), Nhã nhạc hoàn thiện vá»›i tÆ° cách là má»™t Ä‘iển chế. Thá»i kỳ này, Nhã nhạc được phát triển nhÆ° là loại nhạc chính thống, má»™t thứ tài sản riêng của triá»u đình, đối lập vá»›i nó là Tục nhạc, tức là dòng âm nhạc dân gian. NhÆ° vậy, trong thá»i kỳ này, âm nhạc cung đình Việt đã hình thành má»™t dòng âm nhạc chính thống: quốc nhạc cùng song song vá»›i dòng âm nhạc dân gian cùng tồn tại và phát triển.

Vá» quy mô tổ chức, âm nhạc cung đình Việt dÆ°á»›i thá»i nhà Lê đã trở nên hoàn thiện và chặt chẽ. Các tổ chức âm nhạc được thành lập, đặt dÆ°á»›i sá»± cai quản của các nhạc quan. Thá»i kỳ này, triá»u đình định ra các loại nhạc nhÆ° sau: Giao nhạc, Miếu nhạc, NgÅ© tá»± nhạc, Cứu nhật nguyệt giao trùng nhạc, Äại triá»u nhạc, ThÆ°á»ng triá»u nhạc, Äại Yến nhạc, Cung trung nhạc phá»ng theo nguyên tắc Nhã nhạc nhà Minh của Trung Hoa.

Triá»u đình nhà Lê cho thành lập 2 tổ chức dàn nhạc là ÄÆ°á»ng thượng chi nhạc và ÄÆ°á»ng hạ chi nhạc vá»›i biên chế nhÆ° sau: ÄÆ°á»ng thượng chi nhạc gồm: trống treo lá»›n, Biên khánh, Biên chung, đàn Cầm, đàn Sắt, Sinh, Tiêu, Quản, Thược, Chúc, Ngữ, Huân, Trì; ÄÆ°á»ng hạ chi nhạc gồm có phÆ°Æ¡ng hÆ°á»›ng treo, Không hầu, Tỳ Bà, Quản cổ, Quản địch.

Tuy nhiên, sang thế ká»· XVI, XVII và đặc biệt vào giai Ä‘oạn cuối triá»u Lê, âm nhạc cung đình dần dần Ä‘i vào suy thoái. Biên chế các dàn nhạc bị thu hẹp, Nhã nhạc và Tục nhạc không còn phân biệt rõ rệt nhÆ° trÆ°á»›c nữa, thậm chí má»™t số dàn nhạc dân gian còn được Ä‘Æ°a vào chÆ¡i trong cung đình.

Khi triá»u đại nhà Nguyá»…n (1802-1945) lên kế vị, tình hình trên được cải thiện. Vào ná»­a đầu thế ká»· XIX, tình hình kinh tế, chính trị, xã há»™i ổn định đã tạo Ä‘iá»u kiện cho văn hoá nghệ thuật phát triển, đặc biệt dÆ°á»›i triá»u vua Minh Mạng (1820-1840), Thiệu Trị (1841-1847) và Tá»± Äức (1848-1883).

Âm nhạc cung đình được nhà vua coi trá»ng và giao cho Bá»™ Lá»… tổ chức nhiá»u loại âm nhạc cung đình. Bấy giá» triá»u đình quy định 7 thể loại âm nhạc: Giao nhạc, Miếu nhạc, NgÅ© tá»± nhạc, Äại Triá»u nhạc, ThÆ°á»ng triá»u nhạc, Yến nhạc, Cung trung nhạc.

Sá»­ dụng trong các loại nhạc này là do các quan trong bá»™ Lá»… biên soạn, có ná»™i dung phù hợp vá»›i từng cuá»™c lá»… của triá»u đình. Chẳng hạn, trong lá»… Tế giao, có 10 nhạc chÆ°Æ¡ng mang chữ Thành (nghÄ©a là: nên việc, thành công, thành tá»±u) bao gồm: An thành tri chÆ°Æ¡ng (khúc hát cầu mong má»i sá»± được yên ổn và thành công) được diá»…n tấu trong lá»… rÆ°á»›c thần vá»; Triệu Thành tri chÆ°Æ¡ng (khúc hát cầu mong sá»± khởi đầu tốt đẹp) được diá»…n tấu trong lá»… dâng ngá»c lụa; Äăng thành chi chÆ°Æ¡ng (khúc hát cầu mong sá»± dâng hiến thành công): lá»… dâng vật tế (mâm thịt tế); Mỹ thành chi trÆ°Æ¡ng (khúc hát cầu mong Ä‘iá»m lành): à hiến lá»… (tuần rượu thứ hai); VÄ©nh Thành chi chÆ°Æ¡ng (khúc hát cầu mong sá»± thành công lâu dài): chung hiến lá»… (tuần rượu thứ ba); Doãn thành chi chÆ°Æ¡ng (khúc hát cầu mong sá»± bằng lòng của thần): tấu khi hạ cá»—; Hy thành chi chÆ°Æ¡ng (Khúa hát cầu mong thần phù há»™, giúp đỡ): tấu khi tiá»…n thần Ä‘i; Há»±u Thành chi chÆ°Æ¡ng (khúc hát cầu mong thần phù há»™, giúp đỡ): tấu khi đốt đồ cúng; Khánh thành chi chÆ°Æ¡ng (khúc hát bày tá» niá»m vui mừng sau sá»± thành công của cuá»™c tế lá»…): tấu khi vua vá» cung. Các nhạc chÆ°Æ¡ng được hát lên vá»›i sá»± phụ hoạ của dàn nhạc, cùng sá»± tham gia của múa Bát dật (gồm 64 văn sinh và 64 võ sinh), tạo nên má»™t khung cảnh hoành tráng, trang trá»ng.

TÆ°Æ¡ng tá»±, trong lá»… tế Xã tắc có 7 nhạc chÆ°Æ¡ng mang chữ Hoà (nghÄ©a là sá»± hài hoà- harmony), tế Lịch đại đế vÆ°Æ¡ng có 6 nhạc chÆ°Æ¡ng mang chữ Huy (nghÄ©a là sá»± tốt lành), tế văn miếu có 6 nhạc chÆ°Æ¡ng mang chữ Văn (nghÄ©a là có há»c vấn- educated), lá»… Äại triá»u dùng 5 bài mang chữ Bình (nghÄ©a là sá»± hòa bình- Peace), Lá»… vạn thá» dùng 7 bài mang chữ Thá» (nghÄ©a là sống lâu- longevity), lá»… Äại Yến dùng 5 bài mang chữ Phúc (nghÄ©a là may mắn- happiness) vv...

Bên cạnh số lượng phong phú các nhạc chÆ°Æ¡ng, có thể nói đây còn là thá»i Ä‘iểm nở rá»™ của các dàn nhạc cung đình. So vá»›i các thá»i đại trÆ°á»›c, triá»u đình Nguyá»…n đã cho bổ sung thêm nhiá»u loại dàn nhạc nhÆ° Nhã nhạc, Huyá»n nhạc, Ti Trúc Tế nhạc, Ty chung, Ty Khánh, Ty Cổ. Biên chế các dàn nhạc cÅ©ng được mở rá»™ng hÆ¡n trÆ°á»›c, má»™t số quy mô rất lá»›n.

Cụ thể các dàn nhạc thá»i kỳ này có biên chế nhÆ° sau (Theo Ná»™i các triá»u Nguyá»…n, Khâm định Äại Nam Há»™i diá»…n SÆ° lệ giữa thế ká»· XIX): Huyá»n nhạc: gồm 26 nhạc cụ: 1 kiến cổ, 1 bác chung, 1 đặc khánh, 1 bá»™ biên chung, 1bá»™ biên khánh, 1 bác phụ, 1 chúc, 1 trống, 2 đàn Cầm, 2 đàn Sắt, 2 bài tiêu, 2 tiêu, 2 địch, 2 Sinh, 2 Huân, 2 Trì, 2 Phách bản. Äại nhạc gồm 42 nhạc cụ: 20 trống, 8 minh già, 4 câu giốc (tù và bằng sừng trâu), 4 sa la, 4 tiểu sa, 2 hải loa (tù và bằng ốc biển). Nhã nhạc gồm 8 nhạc cụ: 1 trống bản, 1 tỳ bà, 1 đàn nguyệt, 1 đàn nhị, 2 địch, 1 tam âm, 1 phách tiá»n. Ti trúc tế nhạc: gồm 8 ca sinh và 8 nhạc công. Ty chung- Ty khánh: gồm 6 nhạc công chÆ¡i các nhạc cụ: bác chung, đặc khánh, biên chung, biên khánh. Ty cổ: gồm 7 nhạc công.

Nhã nhạc trong truyá»n thống văn hóa của cá»™ng đồng có liên quan (cá»™ng đồng Huế):

TrÆ°á»›c khi trở thành kinh đô của Việt , Huế đã từng là Thủ phủ của Äàng Trong (phần đất phía của Việt ) trong suốt hÆ¡n 200 năm. Lúc bấy giá», văn hóa Huế vữa kế thừa văn hóa Thăng Long, tiếp thu văn hoá miá»n Trung và bên ngoài để sáng tạo nên má»™t ná»n văn hóa - văn hóa Phú Xuân.

Trong giai Ä‘oạn này, giai cấp quý tá»™c đã manh nha hình thành, dẫn đến sá»± xuất hiện của má»™t số hình thức ca múa nhạc trong các dinh phủ để phục vụ cho nhu cầu giải trí của giá»›i quý tá»™c. Nhiá»u Ä‘iệu múa cung đình hiện còn nhÆ° Nữ tÆ°á»›ng xuất quân, Äấu chiến thắng Phật, Tam Quốc- Tây Du... đã xuất hiện ngay từ thá»i này.

Nghệ thuật Tuồng cũng được giới quý tộc hết sức ưa chuộng, trong các dinh phủ đã cho thành lập những đội diễn gồm những diễn viên Tuồng chuyên nghiệp.

Tình trạng chính quy hoá, chuyên nghiệp hóa ngày càng cao này đã tạo Ä‘iá»u kiện thuận lợi cho việc thành lập hình thức âm nhạc cung đình Huế vào đầu thế ká»· XIX, khi Huế trở thành kinh đô của toàn bá»™ lãnh thổ Việt Nam dÆ°á»›i thá»i nhà Nguyá»…n.



 


 Äăng Nhập 




bogddt 1275359403_Portfolio 1275359468_Book 1275359498_adept_installer  hanhchinh
Tuyển Sinh
 Tuyển Dụng
 Giáo Trình
 ThÆ° Viện Phần Má»m
Góc Cao Há»c