Page 1 sur 3 27/10/2009 23:14
|
Từ trái sang: ông Ngô Äình Nhu, bà Harwood, Giám mục Ngô Äình Thục, Trưởng nhánh CIA Harwood và bà Ngô Äình Nhu - Ảnh: CIA and Ngo
|
TÃnh đến 1.11.2009 là đã 46 năm ngà y các tÆ°á»›ng lÄ©nh Sà i Gòn là m cuá»™c đảo chÃnh quân sá»± láºt đổ ông Ngô Äình Diệm. Từ đó đến nay, khá nhiá»u tà i liệu đã được giải máºt cho thấy vai trò của ngÆ°á»i Mỹ trong cuá»™c đảo chÃnh cÅ©ng nhÆ° tầm ảnh hưởng của há» cho đến ngà y 30.4.1975. Và o tháng 2.2009, CÆ¡ quan Tình báo Trung Æ°Æ¡ng Mỹ (CIA) đã cho giải máºt 5 tà i liệu liên quan đến Việt Nam và Äông DÆ°Æ¡ng, trong đó có 2 tà i liệu quan trá»ng: - CIA and The House of Ngo: Covert Action in South Vietnam, 1954-63 (CIA và triá»u đại nhà Ngô: Äiệp vụ máºt ở Nam Việt Nam, 1954-63) - CIA and The Generals: Covert Support to Military Government in South Vietnam (CIA và các tÆ°á»›ng lÄ©nh: Háºu thuẫn bà máºt cho chÃnh quyá»n quân sá»± ở Nam Việt Nam) Táºp tà i liệu “CIA và triá»u đại nhà Ngô†gồm 232 trang, chia thà nh 15 chÆ°Æ¡ng. Chúng tôi xin lược dịch những phần quan trá»ng là m thà nh loạt bà i nà y, gồm những phần liên quan, dẫn đến vụ láºt đổ chế Ä‘á»™ Ngô Äình Diệm và cái chết của 2 anh em há» Ngô. Và o thá»i Ä‘iểm ông Ngô Äình Diệm nháºm chức Thủ tÆ°á»›ng đầu tháng 7.1954, CIA đã có quá trình hoạt Ä‘á»™ng ở Việt Nam được 4 năm, vá»›i ná»— lá»±c đầu tiên là giúp quân Pháp chống lại Việt Minh. Lúc nà y, tình hình thế giá»›i có nhiá»u biến chuyển quan trá»ng: Äảng Cá»™ng sản Trung Quốc do Mao Trạch Äông lãnh đạo đã chiến thắng Tưởng Giá»›i Thạch, trong khi xung Ä‘á»™t diá»…n ra trên bán đảo Triá»u Tiên. Äiá»u đó khiến Mỹ đặt Æ°u tiên cho việc ngăn chặn ảnh hưởng của phe XHCN, và Äông DÆ°Æ¡ng trở thà nh tiá»n đồn quan trá»ng.
|
Các tà i liệu giải máºt của CIA
|
Những gì mà Joseph Alsop nhiá»u năm sau nà y gá»i là “điá»u kỳ diệu†của sá»± thà nh công của CIA ở Việt Nam chÃnh là sản phẩm của mối quan hệ thân thiết giữa CIA và anh em há» Ngô, nhất là Ngô Äình Nhu. ChÃnh quyá»n của Tổng thống Mỹ Dwight D.Eisenhower tin tưởng và o những sứ vụ bà máºt của CIA nhÆ° là phÆ°Æ¡ng tiện để ngăn chặn ảnh hưởng của Liên Xô. CIA đã đạt được nhiá»u thà nh quả nhÆ° việc tái láºp ngai và ng cho nhà vua Iran năm 1953; và và o tháng 3.1954, ngay trÆ°á»›c khi Pháp thất tráºn tại Äiện Biên Phủ, CIA cÅ©ng đã bảo trợ thà nh công cuá»™c đảo chÃnh quân sá»± láºt đổ chÃnh phủ cánh tả ở quốc gia Guatemala vùng Trung Mỹ. Còn trÆ°á»›c đó, mối quan hệ thân máºt giữa CIA và Tổng thống Philippines Ramon Magsaysay đã giúp ông thà nh công trong việc Ä‘Ã n áp phong trà o nổi dáºy Huk. Thà nh thá» ra, bắt đầu từ giữa năm 1954, việc CIA đóng vai trò “lãnh đạo ngầm†ở Nam Việt Nam không có gì lạ. “NÆ°á»›c Việt Nam Tá»± do†(Free Vietnam) - nhÆ° ngÆ°á»i Mỹ thÆ°á»ng gá»i, để chỉ lãnh thổ Việt Nam từ vÄ© tuyến 17 trở và o Nam sau Hiệp định Geneve - thiếu thốn không chỉ má»™t cÆ¡ cấu tổ chức chÃnh quyá»n, mà còn thiếu cả viên chức ngÆ°á»i bản xứ để thá»±c thi quyá»n lá»±c. Tất cả Ä‘iá»u nà y cho thấy, má»™t khi quyết định đứng sau lÆ°ng ông Diệm, Washington đã nháºn trách nhiệm tạo láºp má»™t nhà lãnh đạo và xây dá»±ng cả má»™t bá»™ máy chÃnh quyá»n. Và o đầu năm 1954, khi Tổng thống Eisenhower quyết định từng bÆ°á»›c thế chân Pháp ở Äông DÆ°Æ¡ng, CIA bắt đầu xem “chân tÆ°á»›ng†của những nhân váºt lãnh đạo Việt Nam nà o khả dÄ© có thể trá»±c tiếp chống lại phong trà o Việt Minh lan rá»™ng. Sở dÄ© ông Diệm được ngÆ°á»i Mỹ đỡ đầu là vì ông có được 3 yếu tố mà hiếm có nhân váºt nà o lúc đó đạt được: Ông là nhân váºt chống Cá»™ng, là ngÆ°á»i Thiên Chúa giáo, và giá»i tiếng Anh. Yếu tố tiếng Anh hết sức quan trá»ng, vì và o thá»i Ä‘iểm đó, Ä‘a số quan chức Việt Nam Ä‘á»u còn ảnh hưởng chÆ°Æ¡ng trình Pháp, nói và viết tiếng Pháp thông thạo, tháºm chà nhiá»u ngÆ°á»i còn giữ quốc tịch Pháp. Ông Diệm có lợi thế khi ông từng sống ở Há»™i Truyá»n giáo Maryknoll ở New York và New Jersey từ năm 1951 đến 1953. Những năm tháng ở Mỹ đã giúp ông tranh thủ váºn Ä‘á»™ng hà nh lang để được má»™t số nhân váºt tiếng tăm của Mỹ đỡ đầu, trong đó phải kể đến Hồng y Spellman, các thượng nghị sÄ© Mike Mansfield và John F.Kennedy (sau nà y là tổng thống). Nhá» những tiếp cáºn đó, ông Diệm có thêm lợi thế tranh thủ được sá»± ủng há»™ của những nhà láºp pháp Mỹ có ảnh hưởng lá»›n đến chÃnh sách Äông à là dân biểu Walter Judd (đảng Cá»™ng hòa, bang North Dakota) và thượng nghị sÄ© Hubert Humphrey (đảng Dân chủ, bang Minnesota, sau nà y là phó tổng thống), nhất là khi cuá»™c Chiến tranh lạnh lên đến thá»i kỳ cao Ä‘iểm. Ông Diệm đã tạo cho mình danh tiếng là má»™t “ngÆ°á»i quốc gia†khi và o năm 1933, ông từ chức Bá»™ trưởng Ná»™i vụ trong chÃnh phủ của Hoà ng đế Bảo Äại, khi ngÆ°á»i Pháp bác bá» những Ä‘á» nghị cải cách của ông. Và đến thá»i Ä‘iểm năm 1954, khi cần má»™t ứng viên đáp ứng đủ tiêu chuẩn của cả Mỹ và Pháp, thì không ai đủ Ä‘iá»u kiện hÆ¡n há» Ngô. Ngà y 18.6.1954, Bảo Äại lúc đó ở Pháp, đã má»i ông Diệm đứng ra thà nh láºp ná»™i các thay thế cho chÃnh phủ của Hoà ng thân Bá»u Lá»™c. Khi ông Diệm đảm nháºn chức vụ thủ tÆ°á»›ng, hoạt Ä‘á»™ng của CIA ở Việt Nam chia là m 2 nhánh. Nhánh thứ nhất: CIA Saigon Station, là bá»™ pháºn chÃnh thức thuá»™c quyá»n Ä‘iá»u khiển từ Tổng hà nh dinh CIA ở Langley, Virginia, Mỹ, hoạt Ä‘á»™ng bà máºt tại Sà i Gòn, có nhiệm vụ đánh giá trá»±c tiếp những chÃnh khách quốc gia ở đó, chuẩn bị nhân sá»± cho má»™t chÃnh phủ ở Nam Việt Nam. Tổng hà nh dinh CIA đã chá»n Paul Harwood, nhân váºt đã tốt nghiệp khoa à châu há»c, phụ trách. Bá»™ pháºn thứ 2 của CIA là Saigon Military Mission (SMM), vốn được hình thà nh trong cuá»™c há»p của Há»™i đồng An ninh quốc gia Mỹ tháng 1.1954, khi ai đó tiến cỠđại tá Edward Lansdale, ngÆ°á»i từng nổi danh là nhân váºt “kiến láºp vua†(Kingmaker) ở Philippines, được giao nhiệm vụ tìm kiếm má»™t ngÆ°á»i Việt Nam tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng vá»›i Ramon Magsaysay của Philippines. Há»™i đồng An ninh quốc gia chấp thuáºn việc bổ nhiệm Harwood, vốn đã đến Sà i Gòn trong tháng 4.1954, và đại tá Lansdale theo gót đến Hòn ngá»c Viá»…n Äông và o tháng 6 năm đó. Ngoại trưởng Mỹ lúc đó là John Foster Dulles, cùng em ruá»™t là Giám đốc CIA Allen Welsh Dulles, đã háºu thuẫn cho việc bổ nhiệm. Và vá»›i tÆ° cách ngÆ°á»i đứng đầu bá»™ pháºn CIA thứ 2, đại tá Lansdale không phải báo cáo cho McCarthy ở Sà i Gòn hay Chánh sở Viá»…n Äông vụ, mà là báo cáo trá»±c tiếp cho Giám đốc CIA Allen Dulles. Bá»™ pháºn thứ 2 do Lansdale phụ trách, Saigon Military Mission (SMM), tức Phái bá»™ Quân sá»± Sà i Gòn, mà nhân viên thuá»™c quyá»n của Lansdale Ä‘á»u mặc quân phục và là m việc dÆ°á»›i danh nghÄ©a Phái bá»™ Cố vấn quân sá»± Mỹ (MAAG), và sau nà y đảm trách vá» các hoạt Ä‘á»™ng dân sá»± và bình định nông thôn. Ông Diệm và bà o đệ là Ngô Äình Nhu - nhá» hÆ¡n ông Diệm 11 tuổi, trong vai trò cố vấn - Ä‘á»u xem Lansdale và Harwood là những kênh liên lạc vá»›i Washington. Äặc biệt, Lansdale còn cho anh em há» Ngô biết vá» mối liên hệ trá»±c tiếp của ông ta vá»›i các cấp là m chÃnh sách ở Washington. Yếu tố quan trá»ng nhất là Lansdale được sá»± ủng há»™ của anh em Dulles khiến cho ông ta có nhiá»u ảnh hưởng đến những ngÆ°á»i là m chÃnh sách của Mỹ. Và o đầu tháºp niên 1950, chủ nghÄ©a tÃch cá»±c cùng những hứa hẹn của CIA tÆ°Æ¡ng phản vá»›i những gì mà sứ quán Mỹ chủ trÆ°Æ¡ng. Hai vị đại sứ đầu tiên của Mỹ lại quan tâm đến những lợi Ãch của Pháp tại Việt Nam và thÆ°á»ng tá» ra nghi ngá» khả năng cùng triển vá»ng của ông Diệm trong vai trò lãnh đạo. Không nghi ngá» gì vá» việc các vị đại sứ Mỹ cùng bá»™ tham mÆ°u của há» có thể nháºn sá»± tÆ° vấn của hai bá»™ pháºn CIA do Harwood và Lansdale đứng đầu. NhÆ°ng hai vị đại sứ Mỹ đầu tiên thá»i ông Diệm là Donald Heath và tÆ°á»›ng Lawton Collins đã không là m nhÆ° váºy. Äại sứ Heath, má»™t nhà ngoại giao chuyên nghiệp, trở thà nh lãnh đạo phái bá»™ của Mỹ tại Sà i Gòn năm 1950. Trên bình diện cá nhân, ông có vẻ chịu ảnh hưởng của những ác cảm ngÆ°á»i Pháp đối vá»›i anh em há» Ngô, đặc biệt chia sẻ sá»± chán ghét đối vá»›i ông Ngô Äình Nhu. Chỉ 4 tháng sau khi ông Diệm giữ ghế thủ tÆ°á»›ng, ông Heath đã phải rá»i Sà i Gòn. Tân đại sứ Mỹ là cá»±u đại tÆ°á»›ng Lawton Collins, má»™t quân nhân nổi tiếng trong Thế chiến 2, và từng là Tham mÆ°u trưởng Lục quân Mỹ trong chiến tranh Triá»u Tiên. Äại sứ Collins được cá» sang Nam Việt Nam đầu tháng 11.1954 vá»›i nhiệm vụ đánh giá khả năng lãnh đạo của Thủ tÆ°á»›ng Ngô Äình Diệm, cÅ©ng nhÆ° Ä‘á» xuất những biện pháp giúp đỡ cho chÃnh quyá»n Sà i Gòn. Chỉ má»™t tháng sau, Äại sứ Collins báo cáo vá» Washington rằng: “Ông Diệm không đủ khả năng Ä‘oà n kết má»i phe phái ở Nam Việt Namâ€. Tháng 4.1955, ông chÃnh thức Ä‘á» nghị Ngoại trưởng Dulles thay thế ngay ông Diệm. (Còn tiếp) Ông Diệm suýt bị hạ bệ năm 1955 28/10/2009 23:11
|
Ông Lansdale và ông Diệm (thứ hai và ba từ trái) - Ảnh: Prouty.org
|
Má»™t trong những khó khăn lá»›n nhất của ông Diệm lúc má»›i lên cầm quyá»n là đối phó vá»›i các lá»±c lượng giáo phái. Äó là lá»±c lượng Cao Äà i và Hòa Hảo, vốn có đến hà ng chục ngà n tay súng. Lãnh đạo hai lá»±c lượng nà y trÆ°á»›c đây Ä‘á»u được chu cấp của ngÆ°á»i Pháp để chống lại Việt Minh. Nay, má»™t khi ngÆ°á»i Pháp "cúp" viện trợ, nếu ông Diệm có thể tiếp tục há»— trợ thì sẽ già nh được sá»± ủng há»™ của há». Thế nhÆ°ng, lúc đó ông Diệm không có tiá»n. Cố vấn Ngô Äình Nhu đã than phiá»n vá»›i Trưởng nhánh CIA Saigon là Harwood rằng vị tiá»n nhiệm của bà o huynh ông là Hoà ng thân Bá»u Lá»™c đã ra Ä‘i cùng vá»›i "quỹ Ä‘en" của văn phòng thủ tÆ°á»›ng khi ông rá»i nhiệm sở. Tà i liệu của CIA không ghi nháºn khoản tiá»n là bao nhiêu, nhÆ°ng có nói là trong mấy tuần lá»… đầu tiên, Harwood có gá»i tiá»n đến cho ông Diệm chi xà i. Khoản tiá»n đó đã cạn khi ông Diệm gặp Lansdale và o tháng 9.1954, nên ông đã yêu cầu cung cấp thêm.
Mua chuá»™c tÆ°á»›ng Trịnh Minh Thế Má»™t vị tÆ°á»›ng của lá»±c lượng Cao Äà i là ông Trịnh Minh Thế, vốn từ lâu đã có mối liên lạc vá»›i ông Ngô Äình Nhu, là nhân váºt mà ông Diệm muốn tranh thủ được sá»± háºu thuẫn, vì ông Diệm xem tÆ°á»›ng Thế là má»™t đồng minh tiá»m tà ng chống lại các sÄ© quan trong hà ng ngÅ© quân Ä‘á»™i quốc gia, vốn vẫn tá» ra ủng há»™ Pháp. Sau khi ông Nhu Ä‘iá»u đình được vá»›i tÆ°á»›ng Thế, ông Diệm yêu cầu Lansdale cung cấp đô la để ông mua chuá»™c vị tÆ°á»›ng Cao Äà i. Lansdale chấp thuáºn cấp tiá»n cho ông Diệm để chuyển cho tÆ°á»›ng Thế. Và o ngà y 15.9.1954, Lansdale được tÆ°á»›ng Trịnh Minh Thế má»i lên tổng hà nh dinh ở núi Bà Äen, tỉnh Tây Ninh. Tại đây, tÆ°á»›ng Thế xác nháºn việc ủng há»™ tân chÃnh quyá»n của ông Diệm. NhÆ°ng trong báo cáo chÃnh thức của đại tá Lansdale thì ông "bá» sót" vai trò của ông là bảo đảm những cam kết của tÆ°á»›ng Thế vá»›i ông Diệm. Lansdale chỉ nói là "do yêu cầu của Äại sứ Mỹ Heath, nên Washington đã bà máºt chuyển qua Diệm khoản tiá»n để cung cấp cho tÆ°á»›ng Thế thông qua CÆ¡ quan SMM (Saigon Military Mission - Phái bá»™ Quân sá»± tại Sà i Gòn, má»™t CÆ¡ quan của CIA - ND)". Sá»± việc đã là m ông Nhu tức giáºn. Trong cuá»™c gặp gỡ vá»›i Harwood sau đó, ông Nhu đã chỉ trÃch việc đại tá Lansdale hà nh xá» trong việc cung cấp tiá»n cho tÆ°á»›ng Thế cho thấy là ông Diệm nhÆ° "trong túi ngÆ°á»i Mỹ". Ông Nhu Ä‘e dá»a không là m việc vá»›i Lansdale. Vá» phần mình, đại tá Lansdale cÅ©ng trả Ä‘Å©a. Khi Äại sứ Heath được đại tÆ°á»›ng Collins thay thế và o tháng 11.1954, Lansdale chỉ thị cho Joe Redick Ä‘i gặp vị tân đại sứ và yêu cầu cách chức ông Nhu. Tuy nhiên, Redick nhắc cho Lansdale nhá»› là vai trò của ông Nhu quan trá»ng nhÆ° thế nà o trong chÃnh quyá»n của ông Diệm, và là "kênh" liên lạc chÃnh thức vá»›i chÃnh quyá»n, nên ông Lansdale đã bá» qua vụ việc. Lá»i Ä‘e của Harwood Ná»™i các của ông Diệm bao gồm toà n bá»™ nhân sá»± là những ngÆ°á»i trung thà nh vá»›i há» Ngô, nên ngÆ°á»i Pháp đã thúc giục Ngoại trưởng Mỹ Dulles là nên gây áp lá»±c ông Diệm mở rá»™ng thà nh phần chÃnh phủ cho đại diện các giáo phái tham gia. Thế nhÆ°ng, ông Diệm chống lại ná»— lá»±c kết hợp ngoại giao Pháp - Mỹ nà y. Tổng hà nh dinh CIA cuối cùng đã chỉ thị cho chi nhánh ở Sà i Gòn phải cố gắng phá vỡ thế bế tắc. Harwood là ngÆ°á»i thi hà nh lệnh. Nhân váºt đầu tiên thuyết phục ông Diệm chÃnh là bà o đệ của ông, nhÆ°ng cố vấn Ngô Äình Nhu đã không là m cho ông anh thay đổi láºp trÆ°á»ng mở rá»™ng chÃnh quyá»n. Ngà y 20.9.1954, ông Nhu thừa nháºn thất bại và cầu cứu Harwood hãy cùng ông đến Dinh Gia Long và o chiá»u tối để thuyết phục ông Diệm. Cả ba gặp gỡ nhau trong phòng ngủ của ông Diệm. NhÆ°ng cuá»™c Ä‘Ã m phán vẫn không Ä‘i đến kết quả, cho dù ông Harwood đã bóng gió nói đến những Ä‘e dá»a rút lại mối quan hệ. Cả ông Diệm lẫn Harwood Ä‘á»u giữ láºp trÆ°á»ng của mình. Khi mà n đêm rÅ© xuống, há» Ä‘i bá»™ ra ngoà i ban-công Dinh Gia Long. Lúc đó, Harwood má»›i để ý đến 2 chiếc thiết giáp bên ngoà i hà ng rà o, mà nòng súng đại bác lại nhắm và o tòa nhà . Ông Harwood nói vá»›i ông Diệm rằng, sá»± hiện diện của ông bên ngoà i ban-công có thể sẽ kÃch Ä‘á»™ng các tay súng thuá»™c quyá»n tÆ°á»›ng Nguyá»…n Văn Hinh, Tổng tham mÆ°u trưởng quân Ä‘á»™i quốc gia. TÆ°á»›ng Hinh là ngÆ°á»i được Ä‘Ã o tạo ở Pháp, là sÄ© quan trong không lá»±c Pháp và vẫn giữ quốc tịch Pháp, nên ông Diệm rất nghi ngá» vá» lòng trung thà nh của ông tÆ°á»›ng nà y. Cả ba trở và o phòng ngay. Cuối cùng, sau và i lá»i "cà u nhà u", ông Diệm đồng ý mở rá»™ng ná»™i các. Cho dù dÆ°á»›i mắt ông Harwood, sá»± chấp nháºn của ông Diệm có vẻ miá»…n cưỡng, nhÆ°ng sau đó, giáo phái Cao Äà i và Hòa Hảo đã có đại diện là bá»™ trưởng trong chÃnh quyá»n. Căng thẳng giữa ông Diệm và tÆ°á»›ng Hinh chấm dứt và o tháng 10.1954 khi Bảo Äại triệu ông Hinh vá» Pháp dÆ°á»›i áp lá»±c của Mỹ. Cả tÆ°á»›ng Hinh và những ngÆ°á»i Pháp háºu thuẫn ông Ä‘á»u biết rằng, thượng nghị sÄ© Mike Mansfield tuyên bố Mỹ sẽ ngÆ°ng viện trợ cho các lá»±c lượng ở nam Việt Nam nếu ông Diệm bị láºt đổ. Ngà y 24.10, phÃa Mỹ công bố bức thÆ° của Tổng thống Eisenhower nói là kể từ 1.1.1955, tất cả viện trợ Mỹ sẽ được chuyển trá»±c tiếp cho chÃnh quyá»n của ông Diệm.
|