4:25, 02/08/2010

|
Ngoại trưởng Mỹ Hillary Clinton và Ngoại trưởng Pakistan, Mehmood Qureshi, trong cuá»™c há»p ở Islamabad ngà y 19/7.
|
|
|
Quyết định viện trợ ồ ạt cho Pakistan để nước nà y há»— trợ quốc gia láng giá»ng Afghanistan, tổ chức há»™i nghị các nhà tà i trợ để nghe chÃnh quyá»n Kabul báo cáo kế hoạch sắp tá»›i, thay đổi chiến lược quân sá»± tại Afghanistan là những việc là m má»›i nhất cá»§a Mỹ liên quan tá»›i chiến trưá»ng mà hỠđã dấn thân từ gần 9 năm nay. Nếu như mục tiêu khởi Ä‘iểm cá»§a Mỹ tại đất nước Nam à nà y là tranh già nh ảnh hưởng vá»›i Liên bang Nga thì giỠđây mục tiêu cá»§a há» là gì? Những sá»a soạn cuối cùng cho việc rút quân Trong khi các lo ngại vá» tình hình cuá»™c chiến Afghanistan tiếp tục tăng lên, Ngoại trưởng Mỹ Hillary Rodham Clinton khởi sá»± chuyến công du Nam à vá»›i nhiệm vụ tái xác định mục tiêu cá»§a cuá»™c chiến kéo dà i gần 9 năm nay. Trong chuyến thăm 4 nước Äông - Nam à lần nà y cá»§a Ngoại trưởng Mỹ Hillary Clinton, Ä‘iểm dừng chân đầu tiên cá»§a bà là Pakistan. Tại thá»§ đô Islamabad hôm 19/7, Ngoại trưởng Mỹ thông báo má»™t kế hoạch há»— trợ kinh tế cho Pakistan trên 500 triệu USD. Kế hoạch nà y bao gồm nhiá»u chương trình trợ giúp Pakistan như kế hoạch xây dá»±ng Ä‘áºp thá»§y Ä‘iện, nhiá»u dá»± án hợp tác trong lÄ©nh vá»±c năng lượng, phát triển nông nghiệp và y tế. Kế hoạch há»— trợ 500 triệu USD là má»™t phần trong chương trình tà i trợ ồ ạt cho Pakistan đã được Quốc há»™i Mỹ thông qua, và dá»± trù tăng lên gấp ba ngân sách trợ giúp Pakistan vá» mặt dân sá»±. Tổng ngân sách tà i trợ dá»± tÃnh cho 5 năm tá»›i ước tÃnh lên tá»›i khoảng 7,5 tỉ USD. Theo giá»›i phân tÃch, kế hoạch trợ giúp kinh tế nói trên nhằm tô Ä‘iểm lại hình ảnh cá»§a Mỹ trong mắt ngưá»i dân Pakistan. Äánh đổi lại chương trình viện trợ kinh tế ồ ạt vừa nêu, thì Washington theo dõi chặt chẽ ảnh hưởng cá»§a Islamabad tại Afghanistan đồng thá»i chÃnh quyá»n Mỹ kêu gá»i Pakistan mạnh dạn hÆ¡n trong việc đẩy lui quân Taliban khá»i lãnh thổ cá»§a mình. Sau khi ở thăm Pakistan hai ngà y, bà Clinton đã sang Afghanistan để tham dá»± há»™i nghị các nhà tà i trợ Afghanistan. Äây là lần đầu tiên thá»§ đô Kabul tổ chức cuá»™c há»p quốc tế nà y vá»›i sá»± có mặt cá»§a các đại diện hÆ¡n 60 quốc gia. Vấn đỠthen chốt đặt ra trong cuá»™c há»p lần nà y là vấn đỠchuyển tiếp, cá»§ng cố quyá»n lá»±c cho Kabul, để có thể má»™t mình quán xuyến tương lai, bảo đảm an ninh, má»™t khi quân đội nước ngoà i rút Ä‘i. Trước khi khai mạc cuá»™c há»p nà y, Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc, ông Ban Ki-moon, ngưá»i cùng chá»§ trì Há»™i nghị vá»›i Tổng thống Karzai đã tóm lược mong đợi cá»§a các nhà tà i trợ. Theo đó, Tổng thống Afghanistan nêu rõ những biện pháp cụ thể để cải thiện việc Ä‘iá»u hà nh đất nước, thúc đẩy hòa giải dân tá»™c, cải thiện tình hình an ninh. Trong bà i phát biểu hôm 20/7, Ngoại trưởng Mỹ nhắc lại lịch trình rút quân mà Tổng thống Obama trước đây đã từng thông báo: Mỹ bắt đầu rút quân từ tháng 7/2011. Ngoại trưởng Mỹ khẳng định thá»i Ä‘iểm nà y đánh dấu má»™t giai Ä‘oạn má»›i, Mỹ sẽ không bá» nhiệm vụ há»— trợ để cho Afghanistan trở thà nh má»™t quốc gia ổn định, hòa bình. Tại há»™i nghị, Tổng thống Afghanistan kêu gá»i tổ chức các cuá»™c thảo luáºn để xem Afghanistan có thể bằng cách nà o tá»± má»™t mình đứng vững hÆ¡n, không cần đến viện trợ nước ngoà i. Ông Karzai không xin tiá»n các quốc gia tà i trợ. Nhưng cÅ©ng như trong các cuá»™c há»p trước đây, ông nhắc lại là chÃnh quyá»n Afghanistan cần được quyá»n kiểm soát 50% quỹ tà i trợ cho đất nước nà y chứ không phải chỉ có 20% như hiện nay. Theo ông, nếu để chÃnh quyá»n Kabul đứng ra thá»±c hiện các đỠán phát triển thì há» sẽ được dân chúng á»§ng há»™ nhiá»u hÆ¡n.
 |
Äại biểu từ hÆ¡n 60 quốc gia và tổ chức đã kết thúc há»™i nghị quốc tế thảo luáºn vá» tương lai cá»§a Afghanistan.
|
Mảng thứ ba liên quan đến những thay đổi cá»§a Mỹ tại Afghanistan, đó là sá»± thay đổi chiến thuáºt. Tháng 6/2010 là tháng đẫm máu nhất trong cuá»™c chiến đối vá»›i lá»±c lượng quốc tế tại Afghanistan, vá»›i 103 binh sÄ© thiệt mạng, trong khi hà ng chục ngà n quân Mỹ được đổ thêm và o nÆ¡i nà y. Trong báo cáo đưa ra má»›i đây, má»™t nhà phân tÃch quân sá»± Mỹ nói rằng, hiện quá trá»… để có thể thay đổi gì trong chiến lược và nếu có thay đổi khi duyệt xét tình hình chiến trưá»ng cuối năm nay thì chỉ để xem chiến thuáºt nà o rút lui tốt nhất. Những háºu quả không ngá» cá»§a chÃnh trị Mỹ Cuá»™c chiến Afghanistan đã kéo dà i tá»›i cả chục năm nhưng tháºt ra, Mỹ đã tham chiến tại Afghanistan từ... 30 năm trước. Ban đầu là vì chá»n lá»±a, sau đó má»›i là cần thiết. Từ cuối năm 1979, khi Liên bang Xôviết đưa quân và o Afghanistan để can thiệp cuá»™c ná»™i chiến đẫm máu ở đây, chÃnh quyá»n Jimmy Carter cÅ©ng đã nháºp cuá»™c. Äó là lần đầu tiên. Cùng vá»›i hai đồng minh Hồi giáo là Aráºp Xêút và Pakistan, Mỹ khi ấy tổ chức và yểm trợ các lá»±c lượng kháng chiến Hồi giáo bản địa để là m giảm ảnh hưởng cá»§a Liên Xô tại khu vá»±c Nam Ã. Chẳng có quyá»n lợi gì tại Afghanistan, Mỹ chá»n lá»±a chiến lược đó trong 10 năm và đạt kết quả và o năm 1989. Nhưng háºu quả không thể lưá»ng được là sá»± can thiệp nà y cá»§a Mỹ lại thổi bùng lên phong trà o Thánh chiến và tạo ra các lá»±c lượng Hồi giáo đối đầu nhau để kiểm soát Afghanistan. Tình trạng ná»™i chiến kéo dà i quãng 10 năm, từ năm 1990 đến 2001, vá»›i Mỹ và đồng minh là Pakistan lại thá»§ vai yểm trợ phe nà y chặn nhóm kia. Kết cục thì phe Taliban được Pakistan yểm trợ đã là m chá»§ Kabul từ năm 1996. Äó là lần thứ hai Mỹ can thiệp và o Afghanistan. Háºu quả là Taliban lại chứa chấp và trợ lá»±c mạng lưới khá»§ng bố Al-Qaeda, dùng Afghanistan là m háºu cứ huấn luyện đặc công khá»§ng bố và tấn công các cÆ¡ sở quyá»n lợi cá»§a Mỹ trên thế giá»›i. Vụ khá»§ng bố ngà y 11/9/2001 cá»§a Al-Qaeda đảo lá»™n tất cả vì từ chá»n lá»±a, Afghanistan lại trở thà nh chiến trưá»ng cần thiết. Ngà y 10/10/2001, chÃnh quyá»n George W. Bush cho quân và o Afghanistan, vá»›i sá»± đồng tình cá»§a Tổ chức NATO. Trong 30 ngà y, Mỹ không thể chuyển quân và o là m chá»§ tráºn địa, mà ông Bush cÅ©ng chẳng muốn váºy. "Cá»§a Ä‘i thay ngưá»i" vẫn là phương sách hay, được hiểu theo cả nghÄ©a Ä‘en lẫn nghÄ©a bóng. NghÄ©a Ä‘en là Mỹ dùng máy bay oanh tạc chiến lược và lá»±c lượng biệt kÃch hÆ¡n là các đơn vị bá»™ binh quy mô để đánh báºt lá»±c lượng Taliban ra khá»i thá»§ đô Kabul và các thà nh phố miá»n Bắc Afghanistan. NghÄ©a bóng là váºn động sá»± hợp tác cá»§a các lá»±c lượng Hồi giáo đối láºp vá»›i Taliban, như Liên minh Phương Bắc hay nhiá»u lãnh đạo thị tá»™c khác, và các nhóm Hồi giáo theo dòng Shite có quan hệ vá»›i Iran hay cả Ấn Äá»™. Cá»§a ở đây gồm có cả tiá»n bạc, viện trợ hay sá»± mua chuá»™c. Kết cuá»™c thì Mỹ huy động được và o má»™t tráºn tuyến nhiá»u lá»±c lượng Afghanistan đã từng bị Taliban đánh bại từ 1996. Nhưng Taliban bị đánh mà không bại. Há» chỉ phân tán trong các khu vá»±c hiểm trở cá»§a Afghanistan. Chiến lược cá»§a Tổng thống Bush tại Afghanistan là chỉ đánh cầm chừng, vá»›i mục tiêu là tiêu diệt lá»±c lượng khá»§ng bố Al-Qaeda, phá vỡ khả năng yểm trợ khá»§ng bố cá»§a Taliban và láºp ra má»™t chÃnh quyá»n thân Mỹ tại Kabul. Nhược Ä‘iểm cá»§a chiến lược ấy là Mỹ không đủ quân số kiểm soát được cả lãnh thổ dù vẫn đạt kết quả là là m tê liệt bá»™ pháºn đầu não cá»§a Al-Qaeda. Từ 2001 đến nay, Al-Qaeda hết khả năng tái diá»…n “thà nh tÃch†11/9. Nhưng từ đó đến nay, Taliban đã tái phối trà lại lá»±c lượng và kiểm soát được nhiá»u khu vá»±c hẻo lánh tại nông thôn, Ä‘a số ở miá»n Nam Afghanistan. Äiểm lại chuyện cÅ©, Mỹ đã táºn dụng nghệ thuáºt "mượn sức" tại Afghanistan, mượn sức ngưá»i để giải quyết chuyện mình. Cho tá»›i khi ông Obama nháºm chức. Ông đắn Ä‘o rất lâu trước khi gián tiếp thông báo mục tiêu cá»§a chiến lược má»›i qua bà i diá»…n văn cuối năm 2009 tại West Point. Khi quyết định má»i nguồn lá»±c tại Afghanistan, Tổng thống Obama nhắm đến ba mục tiêu. Thứ nhất, không cho Al-Qaeda tồn tại ở Afghanistan; thứ hai là rút quân khá»i chiến trưá»ng nà y như tại Iraq qua việc thương thuyết vá»›i các lãnh đạo Taliban vá» Ä‘iá»u kiện then chốt là chấm dứt yểm trợ Al-Qaeda và thứ ba là bắt đầu triệt thoái từ tháng 7/2011. Muốn đạt các mục tiêu ấy, Mỹ phải đưa thêm 30.000 quân tá»›i và kêu gá»i các đồng minh trong NATO góp sức. Yêu cầu thứ hai là giúp chÃnh quyá»n Hamid Karzai tại Kabul láºp ra má»™t quân đội và lá»±c lượng cảnh sát để thay thế các đơn vị Mỹ - NATO. Yêu cầu thứ ba là phải tạo ra phép lạ kinh tế để ổn định cuá»™c sống ngưá»i dân và phát triển má»™t xã há»™i tiá»n công nghiệp. Yêu cầu thứ tư gây sức ép bằng nghệ thuáºt chiến tranh chống nổi dáºy để vừa phân hóa phe Taliban vừa tranh thá»§ háºu thuẫn cá»§a dân chúng nhằm có thêm thông tin vá» tình báo... Tức là thay vì chỉ đánh cầm chừng như vị tiá»n nhiệm, ông Obama cho dồn quân đánh tá»›i để rút quân tháºt nhanh. Má»™t “ấn bản†khác cá»§a chiến lược dồn quân tại Iraq mà ông đã lên án. Nhưng Afghanistan không phải là Iraq. Háºu cứ chÃnh yếu cá»§a Al-Qaeda nay không còn là Afghanistan: lá»±c lượng nà y đã tản qua Pakistan và phát triển cÆ¡ sở tại nhiá»u nÆ¡i khác, như Yemen hay Somalia. Mục tiêu đầu tiên cá»§a chiến lược Obama tại Afghanistan coi như đã... đạt trước khi chiến lược thà nh hình. Nhưng quét sạch Al-Qaeda chỉ là mục tiêu phụ. Chuyện chÃnh là tạo Ä‘iá»u kiện cho Mỹ rút quân. Äiá»u kiện ấy là cấp tốc Afghanistan hóa chiến tranh- trao cho Afghanistan trách nhiệm tá»± vệ, vá»›i má»™t chÃnh quyá»n liên hiệp giữa phe thân Mỹ tại Kabul và các lãnh đạo Taliban ly khai. Nhìn lại thì đây vẫn là phép "mượn sức" cá»§a nhiá»u thế lá»±c khác nhau. Má»—i thế lá»±c lại theo Ä‘uổi má»™t mục Ä‘Ãch riêng - có khi là quyá»n lá»±c, có khi là quyá»n lợi kinh tế - vá»›i kết quả chung là cầm chân nhau cho Mỹ triệt thoái các đơn vị tác chiến. Chiến lược ấy đòi há»i má»™t sức ép quân sá»± đáng sợ và nhiá»u chương trình viện trợ tốn kém. Äầu tháng 6, tướng Stanley McChrystal cÅ©ng tưá»ng trình lên các tổng trưởng quốc phòng cá»§a NATO rằng phải mất cả năm chứ không và i tháng mà có kết quả và tình hình mấy tháng tá»›i sẽ còn nhiá»u khó khăn. Có lẽ đây má»›i là lý do tháºt - chứ không phải bà i viết trên tá» Rolling Stone và o cuối tháng 6 - khiến ông bị giải nhiệm khá»i chức Tư lệnh chiến trưá»ng Afghanistan. Từ năm 2008, Mỹ đã cho khảo sát vá» tình hình tà i nguyên Afghanistan, tháng trước má»›i tiết lá»™ rằng trữ lượng tà i nguyên khoáng sản ở đây lên tá»›i cả ngà n tỉ USD. Nhưng, đó là tà i sản trên giấy, trên núi hay dưới lòng đất. Muốn khai thác ra tiá»n thì còn cần cả nghìn cây số xa lá»™ hay đưá»ng sắt chưa há» có và không thể có nếu còn chiến tranh. Mỹ là nước tư bản chứ không khá»: Afghanistan không là thị trưá»ng có giá trị chiến lược vá» kinh tế cho nước Mỹ. Nhưng lại là chiến trưá»ng là m Mỹ bị hao tốn và các đơn vị tác chiến bị cầm chân tại chá»—. Má»™t lúc vướng báºn ở hai chiến trưá»ng thì xoay trở thế nà o khi gặp chuyện bất ngá»? Äã váºy, các đồng minh NATO Ä‘á»u từ chối đôn quân, khá»i cần tá»›i lý do là vì ông Bush ngang bướng. Tiến độ tại Iraq có thể giúp Mỹ tăng viện cho chiến trưá»ng Afghanistan, nhưng các đơn vị Afghanistan vẫn chỉ có danh hÆ¡n thá»±c và chưa thể thay được binh lÃnh Mỹ trước ngà y dân Mỹ Ä‘i bầu tổng thống. Äâm ra binh sÄ© Mỹ phải chạy Ä‘ua vá»›i thá»i gian: và o tháºt sâu mà toà n mạng để rút tháºt nhanh cho lãnh đạo ca khúc khải hoà n. Trong khi ấy, các viên chức dân sá»± cÅ©ng chạy Ä‘ua vá»›i thá»i gian để láºp kế hoạch phát triển kinh tế trong thá»i chiến và thá»i "háºu chiến". Các lá»±c lượng khác cÅ©ng biết bóc lịch Mỹ và coi giá» Washington. ChÃnh quyá»n Karzai tìm cách móc nối và đối thoại vá»›i má»™t số lãnh đạo Taliban. ChÃnh quyá»n Pakistan bên cạnh cÅ©ng thế, ngà y cà ng gây ảnh hưởng và o Afghanistan - như xưa. Lá»±c lượng Taliban thì cố thá»§ trong các địa phương há» chiếm đóng. Trên thế giá»›i, các quốc gia Hồi giáo, kể cả Iran hay Thổ NhÄ© Kỳ, cÅ©ng theo dõi và chá» ngà y Mỹ rút. Ngần ấy lá»±c lượng Ä‘á»u tìm cách trám và o khoảng trống sẽ do Mỹ để lại. Tướng Petreaus phải thuyết phục há» là Mỹ sẽ đánh tá»›i thắng - nhưng vẫn khéo léo để khá»i phá»§ nháºn kỳ hạn chÃnh trị do lãnh đạo đặt ra ở háºu phương. Mỹ can thiệp và o Afghanistan từ 30 năm nay chá»§ yếu nhá» váºn dụng các thế lá»±c khác, kể cả các nhóm Thánh chiến biến thà nh khá»§ng bố, có khi thà nh đồng minh, có khi là đối thá»§ cá»§a Mỹ. Bây giá», chÃnh quyá»n Obama lại muốn các đơn vị tác chiến phải nhảy và o tạo Ä‘iá»u kiện cho các thế lá»±c nà y sống chung để Mỹ sá»›m rút. Chiến lược ấy có thể thà nh công, vá»›i xác suất rất nhá». Nhưng không thể thà nh công vá»›i cái khung thá»i gian quá hẹp. Vì váºy, nhiá»u phần thì Mỹ sẽ còn ở lại Afghanistan sau kỳ hạn chÃnh trị cá»§a Tổng thống Obama
Nguyễn Lê Bảo Phương (tổng hợp) http://antg.cand.com.vn/vi-VN/hosomat/2010/7/72987.cand?Page=2
|