Vietnamese-VNFrench (Fr)简体中文English (United Kingdom)

Khoa Lịch Sử
Bạn biết quá khứ, bạn hiểu hiện tại, bạn tiên đoán tương lai
 

 
Hoang tàn thủ phủ Tây Sơn PDF Print E-mail
Thursday, 16 December 2010 14:35

Chủ Nhật, 21/06/2009, 17:05

TP - Từ thành phố Quy NhÆ¡n (Bình Äịnh) chạy dá»c Quốc lá»™ 1A hÆ¡n 25 km theo hÆ°á»›ng Tây - Bắc, rẽ tiếp gần chục cây số Ä‘Æ°á»ng làng, chúng tôi tìm vá» di tích Thành Hoàng Äế tá»a lạc trên địa phận các xã Äập Äá, NhÆ¡n Hậu (huyện An NhÆ¡n).
Tuy nhiên, kinh đô của chính quyá»n trung Æ°Æ¡ng phong trào Tây SÆ¡n ngày nào giá» chỉ còn sót lại những di vật ít á»i, hoang tàn Ä‘ang trÆ¡ gan cùng tuế nguyệt...


TÆ°á»ng bao Tá»­ Cấm Thành - Thành Hoàng Äế giá» chỉ còn những đống đổ nát

Tòa thành sầm uất nhiá»u triá»u đại
Sáng sá»›m, cụ Trần Äức Tâm (66 tuổi, thôn Nam Tân, xã NhÆ¡n Hậu) lại bắt đầu công việc của mình.
Kính cẩn thắp nén hÆ°Æ¡ng trÆ°á»›c bệ thỠở lầu Bát Giác, cụ dạo má»™t vòng, cặm cụi cắt vệt cá» dài, má»c nham nhở ở khu Tá»­ Cấm Thành.
Cả chục năm nay, cụ gắn bó vá»›i công việc trông coi, bảo vệ Thành Hoàng Äế, ngủ đêm luôn tại lầu Bát Giác. Cẩn thận lấy xấp tài liệu bá»c trong túi nilon, đôi mắt mỠđục của cụ cố dõi theo từng dòng chữ, thoảng niá»m tiếc nuối vá» kinh đô triá»u đại Tây SÆ¡n hoành tráng ngày nào.
Nhìn vị thế đắc địa, giữa dải đất bằng phẳng, được bao phủ xung quanh bởi những dãy núi trập trùng, cÅ©ng dá»… hiểu vì sao Thành Hoàng Äế từng là đại bản doanh của cuá»™c khởi nghÄ©a Tây SÆ¡n và từ năm 1786 - 1793, nó trở thành kinh đô của chính quyá»n trung Æ°Æ¡ng Hoàng đế Thái Äức - Nguyá»…n Nhạc.
Tiá»n thân của Thành Hoàng Äế từng là kinh thành Vijaya - Äế đô của vÆ°Æ¡ng quốc Chămpa (thế ká»· XV), mà trong các tài liệu lịch sá»­ thÆ°á»ng được phiên âm là Äồ Bàn, Chà Bàn, Trà Bàn… Vào thá»i hoàng kim, Vijaya là má»™t tòa thành nguy nga, tráng lệ.
Theo sách “Việt sá»­ lược†từng có Ä‘oạn ghi rằng: “Vào khoảng năm 1069, khi vua Lý Thánh Tông chiếm được thành đã sai kiểm tất cả các nhà trong và ngoài thành, cả thảy có tá»›i 2.560 khuâ€. Năm 1471, vua Lê Thánh Tông mang đại binh vào đánh chiếm kinh đô Äồ Bàn và cả châu Vijaya, đổi thành phủ Hoài NhÆ¡n trá»±c thuá»™c Quảng Nam thừa tuyên của nÆ°á»›c Äại Việt.
HÆ¡n ba thế ká»· sau, đến năm 1775, Nguyá»…n Nhạc bắt đầu cho xây dá»±ng lại và mở rá»™ng thêm vá» quy mô của thành để làm sở chỉ huy của nghÄ©a quân Tây SÆ¡n và gá»i tên là Thành Hoàng Äế vào năm 1778. Từ đây, các lãnh tụ tối cao của quân Ä‘á»™i Tây SÆ¡n đứng đầu là Nguyá»…n Nhạc đã lãnh đạo cuá»™c chiến đấu nhằm ngăn chặn quân Trịnh ở mặt Bắc và tập trung lá»±c lượng tiêu diệt quân Nguyá»…n ở phía Nam.
Bằng má»™t loạt cuá»™c tiến công liên tiếp, quân Tây SÆ¡n đã lật đổ chúa Nguyá»…n ở Äàng Trong. Từ năm 1785, quân Tây SÆ¡n do Nguyá»…n Huệ chỉ huy, xuất phát từ Thành Hoàng Äế, vượt biển vào Gia Äịnh đánh tan 5 vạn quân Xiêm, thống nhất quốc gia.
Má»™t thá»i binh Ä‘ao


Cụ Tâm cắt cỠbên khu Tử Cấm Thành

Dẫn chúng tôi ra sau lầu Bát Giác, thắp nén nhang trÆ°á»›c má»™ Võ Tánh, lão nông Trần Äức Tâm kể:
“Võ Tánh được Gia Long truy phong và chôn cất ngay tại thành- nÆ¡i diá»…n ra trận đấu quyết liệt nhất giữa quân Ä‘á»™i Tây SÆ¡n và Nguyá»…n Ãnh. Thành Hoàng Äế cÅ©ng suy tàn từ những cuá»™c binh biến đóâ€.
Năm 1799, tÆ°á»›ng của Nguyá»…n Phúc Ãnh là Võ Tánh đánh chiếm được thành. Äể ghi dấu sá»± kiện này, Nguyá»…n Ãnh cho đổi tên thành là Bình Äịnh và sai Võ Tánh cùng Ngô Tùng Châu ở lại trấn giữ.
Mùa đông cuối năm đó, hai tÆ°á»›ng nhà Tây SÆ¡n là Trần Quang Diệu và Võ Văn DÅ©ng Ä‘em quân vây đánh thành Bình Äịnh ròng rã suốt 2 năm trá»i. Biết không giữ nổi thành, Ngô Tùng Châu uống thuốc tá»± vẫn, Võ Tánh viết thÆ° cho Trần Quang Diệu xin tha cho các tÆ°á»›ng sỹ của mình và lên lầu Bát Giác tá»± thiêu.


"Hiện Sở Ä‘ang phối hợp cùng Viện thiết kế khoa há»c miá»n Trung (Bá»™ VH - TT - DL) để quy hoạch thiết kế di tích Thành Hoàng Äế, tiến tá»›i tổ chức các buổi há»™i thảo khoa há»c, trình các cấp ngành phê duyệt má»›i có thế trùng tu..." - Ông Văn Trá»ng Hùng Giám đốc Sở VH - TT - DL tỉnh Bình Äịnh

 

 

 

 

Trong cuốn “Võ Nhân Bình Äịnh†kể lại rằng: “Võ Tánh sai chất củi khô nÆ¡i lầu Bát Giác và rải thuốc súng chung quanh lầu.
Nghe tin ông sắp tuẫn tiết, ngÆ°á»i ái thiếp và vị lão bá»™c xin được chết theo. Ông không cho. Hai ngÆ°á»i đợi ông lên lầu rồi lấy dây tá»± trói mình vào cá»™t lầu chung vá»›i củi…â€.
Cảm động trước lòng can đảm của Võ Tánh, Trần Quang Diệu sau khi chiếm lại được thành đã cho an táng tử tế và tha hết quân Nguyễn.
Năm 1802, triá»u đại Tây SÆ¡n sụp đổ, sứ mệnh của ngôi thành này cÅ©ng kết thúc. Nhà Nguyá»…n trung hÆ°ng, vua Gia Long truy phong Võ Tánh là Hoài Quốc Công, Ngô Tùng Châu là Hòa Quận Công, cho dá»±ng Ä‘á»n tại nÆ¡i tuẫn tiết để thá» cúng, lấy tên là Bát Giác Lầu Từ.
Äồng thá»i áp dụng chính sách trả thù tàn bạo, xoá sạch những gì nhà Tây SÆ¡n đã xây dá»±ng. Năm 1813, nhà Nguyá»…n phá Thành Hoàng Äế của nhà Tây SÆ¡n để lấy đá ong vào xây thành Bình Äịnh (ở thôn Kim Châu, thị trấn Bình Äịnh) và thành hoang phế từ thá»i đó cho đến nay.
Tuế nguyệt trơ gan...
Bao bá»c Tá»­ thành bây giá» chỉ còn những mảng đá ong rã rá»i, những móng tÆ°á»ng nằm khuất lấp dÆ°á»›i đám cá» xanh được bao bá»c bằng hàng rào thép B40.
Bên trong là những cá»™t cá», lầu Bát Giác (nÆ¡i có má»™ Võ Tánh), miếu mạo, nghê đá, sÆ° tá»­, 2 hồ bán nguyệt, hồ Trái Tim, hòn giả sÆ¡n, giếng nÆ°á»›c, tượng vÅ© nữ,… Ä‘ang nằm lăn lóc, sứt mẻ khắp nÆ¡i, lâu ngày không được chăm sóc rong rêu phủ đầy.
Không ít những móng thành, gạch, đá... nằm vất vưởng khắp nơi là dấu vết khai quật của các đoàn khảo cổ đào lên rồi bỠđó. Tấm mái che tạm khu vực hồ bán nguyệt có chăng chỉ làm phá mất không gian chung và lộ rõ sự chắp vá của công tác bảo tồn di tích.
Äá»c lại kết quả khảo tả di tích càng thấy xót cho Thành Hoàng Äế bây giá». Theo Sở VH - TT - DL tỉnh Bình Äịnh, thành có quy mô vào bậc nhất so vá»›i những công trình kiến trúc mà Ä‘oàn quân áo vải đã từng xây dá»±ng nhÆ° thành Phú Xuân (Huế), Phượng Hoàng Trung đô (Nghệ An)... và được đánh giá tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng vá»›i Hoàng thành Thăng Long.
Thành Hoàng Äế vốn chia làm ba lá»›p. Thành Ngoại có chu vi khoảng 7.400m, mở ra 5 cá»­a. Ngoài ba cá»­a Bắc, Äông, Tây, mặt phía Nam có hai cá»­a: cá»­a Vệ hay còn gá»i là cá»­a Nam và cá»­a Tân Khai (má»›i mở).
Thành Ná»™i (hay còn gá»i là Hoàng thành) được xây cÅ©ng được xây dá»±ng bằng cách đắp đất, bó đá ong hai mặt. Tá»­ Cấm Thành (hay còn gá»i là Tá»­ thành) là vòng thành trong cùng cÅ©ng có cấu trúc hình chữ nhật, chu vi 600m. Tá»­ thành chỉ mở má»™t cá»­a vá» phía Nam vá»›i các tên gá»i Nam Lâu, Tam Quan và Quyá»n Bổng.
HÆ¡n 2 thế ká»·, đến nay trong lòng kinh thành đã là đồng ruá»™ng, làng mạc nhà cá»­a, tÆ°á»ng thành ngoại được nhân dân sá»­ dụng làm Ä‘Æ°á»ng giao thông trong làng và xây cất nhà cá»­a. Chỉ riêng khu vá»±c Tá»­ Cấm Thành là không sá»­ dụng vào mục đích thổ cÆ° nhÆ°ng cÅ©ng Ä‘ang xuống cấp nghiêm trá»ng.
“Trong những năm kháng chiến, bom đạn không đụng đến, vậy mà trong thá»i bình, thành này bị bá» hoang đến mức Ä‘au lòng. Ngay cả khi bên Sở Văn hóa (VH- TT - DL) đã tổ chức khai quật nhiá»u lần nhÆ°ng rồi cÅ©ng chẳng thấy ai đã Ä‘á»™ng gì đến chuyện trùng tu. Thỉnh thoảng có Ä‘oàn khách ở xa đến Ä‘i dạo má»™t vòng quanh thành, vào dâng hÆ°Æ¡ng trong lầu Bát Giác rồi lại ra vá» trong tiếc nuối†- giá»ng cụ Tâm trầm buồn.
Cụ Nguyá»…n Quang HÆ°ng (80 tuổi, ở NhÆ¡n Hậu) - ngÆ°á»i cả Ä‘á»i sống gần bên khu di tích, không khá»i xót xa: “Cứ để thế này, nếu không có má»™t sá»± can thiệp kịp thá»i, má»™t ngày không xa Thành Hoàng Äế chỉ còn được nhắc đến trong sá»­ sách. Khi đó ai sẽ là ngÆ°á»i có lá»—i vá»›i tiá»n nhân, vá»›i hậu thế?â€.


Từ năm 1982, Thành Hoàng Äế đã được Bá»™ Văn hóa thông tin (nay là bá»™ VH- TT - DL) xếp hạng di tích lịch sá»­ - văn hoá cấp quốc gia.
Theo Sở VH - TT - DL, khu vá»±c Tá»­ Cấm Thành xuống cấp do quan Ä‘iểm lệch lạc vá» lịch sá»­, dẫn đến tình trạng chính quyá»n sở tại không bảo vệ và không tôn tạo, thậm chí ở di tích này không có bá»™ phận bảo vệ.

Nguyá»…n Huy
http://www.tienphong.vn/Tianyon/Index.aspx?ArticleID=164087&ChannelID=7

 


 Äăng Nhập 




bogddt 1275359403_Portfolio 1275359468_Book 1275359498_adept_installer  hanhchinh
Tuyển Sinh
 Tuyển Dụng
 Giáo Trình
 ThÆ° Viện Phần Má»m
Góc Cao Há»c