Äi sâu và o thá»i kỳ Nguyá»…n còn nhiá»u vấn đỠcần tiếp tục nghiên cứu thảo luáºn, nhưng quan Ä‘iểm trong há»™i thảo nà y sẽ xÃch lại gần nhau qua không khà há»c thuáºt tá»± do, tranh luáºn cởi mở, để qua cá» xát sẽ tiếp cáºn sá»± tháºt trung thá»±c nhất.
 |
GS Phan Huy Lê
|
Äến giá» chúng ta má»›i tổ chức há»™i thảo để nhìn nháºn, đánh giá lại má»™t thá»i kỳ lịch sá»Â đã bị ứng xá» không công bằng, liệu có muá»™n không? Nhất là khi, rất nhiá»u thế hệ há»c sinh, sinh viên đã há»c qua SGK và có cái nhìn lệch lạc, má»™t chiá»u vá» các chúa Nguyá»…n và vương triá»u Nguyá»…n? - Nói cháºm thì cÅ©ng đúng, vì quan Ä‘iểm phê phán thá»i kỳ chúa Nguyá»…n, nhà Nguyá»…n gần như trở thà nh quan Ä‘iểm chÃnh thống. Quan Ä‘iểm nà y xuất hiện lần đầu tiên và o năm 1954, đỉnh cao là năm 1960 - 1962, từ đó thà nh quan Ä‘iểm ảnh hưởng đến tất cả những công trình nghiên cứu, kể cả sách giáo khoa phổ thông cÅ©ng như đại há»c, dù không có sá»± chỉ đạo cụ thể nà o như thế, nhưng má»™t số cuốn sách được xem là chÃnh thống đưa ra quan Ä‘iểm đó và nhiá»u ngưá»i cứ hướng theo. Quan Ä‘iểm nà y có bối cảnh khách quan, hình thà nh trong thá»i kỳ chiến tranh, khi mục tiêu sống còn là dà nh độc láºp và thống nhất tổ quốc. Bối cảnh chÃnh trị đó tác động mạnh đến nháºn thức cá»§a giá»›i Sá» há»c, nhưng bản thân giá»›i sá» há»c cÅ©ng phải chịu trách nhiệm vá» mặt phương pháp luáºn.
Äứng vá» mặt thá»i gian là cháºm, nhưng trong cái cháºm đó có những lý do cá»§a nó. Trong suốt thá»i gian từ 1990 trở vỠđây có rất nhiá»u công trình nghiên cứu, trên dưới 20 há»™i thảo vá» vấn đỠnà y, nhưng chưa có quy mô quốc gia mà má»›i là những há»™i thảo cấp trưá»ng ÄH (ÄH Huế, ÄH Sư phạm TPHCM, ÄH Sư phạm Hà Ná»™i), cấp Viện hay Trung tâm nghiên cứu. Những há»™i thảo đó vá» chá»§ đỠthì chưa táºp trung, hoặc chưa Ä‘i cả thá»i kỳ dà i, mà thưá»ng Ä‘i và o má»™t phương diện nà o đó, như thảo luáºn riêng vá» tình hình bảo tồn di sản văn hóa, tình hình kinh tế và bá»™ máy quản lý hà nh chÃnh... Có những cuá»™c há»™i thảo quan Ä‘iểm xung đột khá gay gắt (nhất là thá»i kỳ đầu), nhưng tiếng nói cá»§a những kết quả nghiên cứu má»›i ngà y cà ng thu hút sá»± quan tâm cá»§a giá»›i khoa há»c và đã góp phần tạo nên má»™t xu hướng má»›i trong nháºn thức. Hy vá»ng há»™i thảo nà y gây được chuyển biến khá căn bản trong nháºn thức đánh giá, cả vá» mặt công tÃch lẫn hạn chế vá» thá»i kỳ chúa Nguyá»…n và triá»u Nguyá»…n. Äứng vá» phương diện khoa há»c thì đây là thá»i Ä‘iểm chÃn mùi cho cuá»™c há»™i thảo tầm quốc gia, vì đã có quá trình chuẩn bị, và i tháºp ká»· nghiên cứu, để trên cÆ¡ sở các thà nh quả đó, Ä‘i tá»›i nhìn nháºn có tÃnh chất tổng hợp, hệ thống trên má»™t số vấn đỠcÆ¡ bản, còn dÄ© nhiên má»™t số vấn đỠcụ thể còn phải tiếp tục thảo luáºn, nhưng có định hướng chung. NghÄ©a là , ta chÃnh thức thừa nháºn quan Ä‘iểm phê phán và phá»§ định trước đây là không khách quan? - Äúng váºy, ta có thể nhìn thấy những thà nh tá»±u rất rõ rà ng và to lá»›n cá»§a chúa Nguyá»…n và vương triá»u Nguyá»…n, cá»§a cả thá»i kỳ lịch sá» trên ba thế ká»· đó để lại. Và dụ như mở rá»™ng lãnh thổ và o táºn đồng bằng sông Cá»u Long, xác láºp chá»§ quyá»n trên vùng đất má»›i, rồi trên cÆ¡ sở đó Ä‘i tá»›i thống nhất quốc gia trên má»™t lãnh thổ rá»™ng lá»›n tương ứng vá»›i lãnh thổ Việt Nam hiện đại, bao gồm cả đất liá»n và hải đảo. Xác láºp lãnh thổ hiện đại là mốc cá»±c kỳ quan trá»ng trong lịch sá» má»—i quốc gia – dân tá»™c. Hay những thà nh tá»±u văn hóa cá»§a thá»i Nguyá»…n cÅ©ng là má»™t cống hiến to lá»›n. Có tá»›i ba di sản văn hóa được UNESCO công nháºn có giá trị toà n cầu thuá»™c vá»Â thá»i kỳ nà y: Cố đô Huế, Há»™i An và Nhã nhạc cung đình Huế. Cố đô Huế tuy thá»i gian tồn tại chỉ từ 1802 - 1945, trước đó là Phú Xuân cá»§a chúa Nguyá»…n, Phú Xuân cá»§a Tây SÆ¡n, nhưng vá» phương diện khác đây là trung tâm chÃnh trị, văn hóa, quyá»n lá»±c cá»§a má»™t nhà nước Việt Nam thống nhất từ Bắc đến Nam, phản ánh được bước phát triển cao hÆ¡n cá»§a lãnh thổ quốc gia, quy tụ được các giá trị văn hóa cá»§a cả lãnh thổ rá»™ng lá»›n. Há»™i An cÅ©ng là sản phẩm cá»§a thá»i kỳ nà y, thuá»™c loại hình thương cảng, trung tâm kinh tế, máºu dịch đối ngoại, giao lưu quốc tế trong thá»i kỳ há»™i nháºp mạnh. Chưa có Quốc sá» quán nà o hoạt động hiệu quả như triá»u Nguyá»…n, để lại cho ta má»™t di sản cá»±c kỳ đồ sá»™. Di sản văn hóa chữ viết cá»§a thá»i kỳ nà y vô cùng phong phú vá»›i khối lượng lá»›n các bá»™ quốc sá», địa chÃ, há»™i Ä‘iển, văn bia, châu bản, địa bạ, gia phả... Má»™t phần rất quan trá»ng nữa là các di sản văn hóa váºt thể không những cá»§a thá»i kỳ nà y mà cá»§a cả thá»i đại trước Ä‘á»u được bảo tồn, trùng tu và o thá»i Nguyá»…n, kể cả những di sản lâu Ä‘á»i (có từ thá»i Lý đến Háºu Lê) như chùa Má»™t Cá»™t, chùa Trấn Quốc, chùa Dâu... nhỠđó lưu giữ được nhiá»u di sản trước Nguyá»…n. Tất nhiên Ä‘i sâu và o thá»i kỳ Nguyá»…n còn nhiá»u vấn đỠcần tiếp tục nghiên cứu thảo luáºn, nhưng quan Ä‘iểm trong há»™i thảo nà y sẽ xÃch lại gần nhau qua không khà há»c thuáºt tá»± do, tranh luáºn cởi mở, để qua cá» xát sẽ tiếp cáºn sá»± tháºt trung thá»±c nhất. Và dụ như công lao thống nhất đất nước là cá»§a nhà Nguyá»…n nhưng còn có vai trò cá»§a Tây SÆ¡n? Trước đây có hai xu hướng đối nghịch nhau, có lúc nhìn nháºn tất cả công lao cho Tây SÆ¡n, sau lại phá»§ nháºn Tây SÆ¡n, ghi hết công lao cho nhà Nguyá»…n. Cả hai quan Ä‘iểm cục Ä‘oan Ä‘á»u không đúng, vì lịch sá» là sá»± tiếp nối và phát triển trong mâu thuẫn và có lúc có vẻ như nghịch lý.
 |
Thà nh Gia Äịnh (Sà i Gòn) vẽ theo tư liệu cá»§a bản đồ Bruyn 1795, Trần Văn Há»c 1815
|
Còn những hạn chế cá»§a vương triá»u Nguyá»…n thì sao, thưa GS? Nguyá»…n Ãnh có tá»™i hay không, khi đưa quân Xiêm và o để chống lại nhà Tây SÆ¡n? Hay vua Tá»± Äức có bán nước? - Äúng là trong cuá»™c đấu tranh chống Tây SÆ¡n, Nguyá»…n Ãnh đã đưa quân Xiêm và o. Trước đây có quan Ä‘iểm cá»±c Ä‘oan gá»i đây là hà nh động "cõng rắn cắn gà nhà ", là "bán nước". Äúng là không thể biện há»™ cho hà nh động "không sáng" nà y, cÅ©ng có thể coi là má»™t tì vết trong sá»± nghiệp cá»§a Nguyá»…n Ãnh, nhưng phải nhìn nháºn công bằng. Trong những cuá»™c đấu tranh bên trong quyết liệt, việc nhỠđến ngoại viện là chuyện thưá»ng xảy ra  trong lịch sá». Nhưng Ä‘iá»u quan trá»ng nhất là ngưá»i cầu ngoại viện phải giữ được độc láºp chá»§ quyá»n cá»§a dân tá»™c, đưa lại lợi Ãch cho đất nước, còn nếu cầu ngoại viện mà bất lá»±c để mất nước thì có tá»™i lá»›n. Trong tình thế cá»§a Nguyá»…n Ãnh lúc đó, bị đánh báºt khá»i đất Gia Äịnh, lưu vong, nên phải nhá» ngoại viện để chống Tây SÆ¡n. Có thá»±c tế là thế lá»±c Nguyá»…n Ãnh yếu, không kiá»m chế nổi quân Xiêm, chÃnh ông đã có lúc than thở: Ta đưa quân Xiêm và o thế nà y, giá» nó cướp bóc giết hại nhân dân, nhân dân oán thán như váºy, ta được nước còn có nghÄ©a gì? CÅ©ng có thá»±c tế nữa là quân Xiêm đã bị quân Tây SÆ¡n đánh tan trong tráºn Rạch Gầm - Xoà i Mút. Nhưng ngưá»i ta có thể suy luáºn rằng, nếu quân Xiêm không bị Tây SÆ¡n đánh bại, thì chắc gì Nguyá»…n Ãnh đã kiá»m chế được quân Xiêm, nhất là đặt trong tham vá»ng cá»§a vương triá»u Xiêm lúc bấy giá» Ä‘ang muốn khống chế cả Chân Lạp và Gia Äịnh. Hà nh động cá»§a Nguyá»…n Ãnh cần phân tÃch và đánh giá má»™t cách công minh. Má»™t vấn đỠnữa cÅ©ng phải thảo luáºn, là việc nhà Nguyá»…n (thá»i Tá»± Äức) để mất nước trước cuá»™c xâm lăng cá»§a đế quốc Pháp. Kết luáºn trước đây cho rằng Tá»± Äức bạc nhược đầu hà ng, phản bá»™i dân tá»™c là chưa thá»a đáng, chưa khách quan. Ông và triá»u Nguyá»…n đã tìm má»i cách bảo vệ đất nước và cÅ©ng là bảo vệ vương triá»u đến cùng, nhưng do năng lá»±c và nhãn quan chÃnh trị nên không đỠra được đối sách đúng để già nh thắng lợi trước má»™t thế lá»±c xâm lược hoà n toà n má»›i, mà lịch sá»Â trước đây chưa để lại kinh nghiệm. Trong cả khu vá»±c Äông Nam à và Äông Ã, tất cả các quốc gia Ä‘á»u mất nước, hoặc thà nh thuá»™c địa, hoặc thà nh ná»a thuá»™c địa. Chỉ riêng Nháºt Bản và Thái Lan giữ được độc láºp. Nháºt Bản thá»i Minh Trị thá»±c hiện cuá»™c cải cách lá»›n, nhưng tình hình kinh tế xã há»™i cá»§a Nháºt có khác các nước phương Äông, bắt đầu từ TK XVII khi đóng cá»a vá»›i bên ngoà i nhưng bên trong phát triển kinh tế rất mạnh, tạo láºp những tiá»n đỠcho cuá»™c cải cách. Thái Lan thì có cách ứng xá» rất khôn ngoan, táºn dụng được vị thế vùng đệm nằm giữa 2 thế lá»±c đế quốc rất mạnh, Anh ở phÃa Ấn Äá»™, Pháp ở phÃa Äông Dương, lợi dụng được mâu thuẫn và cạnh tranh gay gắt nà y để duy trì thế độc láºp tương đối, thá»±c hiện được đưá»ng lối má»m má»ng trong bảo vệ chá»§ quyá»n quốc gia, tuy cÅ©ng có lúc phải chấp nháºn sá»± lệ thuá»™c nà o đó vá»›i thế lá»±c đế quốc nà y hay đế quốc khác nhưng không bị mất nước. Vương triá»u Thái Lan sau đó cÅ©ng cải cách khá mạnh, duy trì chế độ quân chá»§ nhưng Ä‘i và o khuynh hướng phát triển tư bản chá»§ nghÄ©a khá sá»›m. Chỉ hai quốc gia đó thoát khá»i sá»± xâm chiếm và thống trị cá»§a đế quốc phương Tây. Chúng ta cần có cái nhìn so sánh để là m sáng rõ hÆ¡n nguyên do mất nước cuối thế ká»· XIX. NghÄ©a là , trong việc mất nước cuối TK XIX không thể phá»§ nháºn trách nhiệm cá»§a triá»u Nguyá»…n là nhà nước quản lý đất nước, nhưng lúc phân tÃch nguyên nhân mất nước thì phải hết sức khách quan, toà n diện, đặt trong bối cảnh lịch sá» má»›i cá»§a khu vá»±c và thế giá»›i, không nên quy kết má»™t cách giản đơn. Có xu hướng nhìn nháºn rằng nhà Nguyá»…n không "mặn mà " vá»›i canh tân, Ä‘i ngược lại xu thế cá»§a thá»i đại thì sao, thưa GS? - Nhiá»u nhà sá» há»c đã đặt ra vấn đỠnà y, và cách giải thÃch, phân tÃch, đánh giá cÅ©ng còn có sá»± khác biệt. Trong bối cảnh má»›i cá»§a thá»i đại thì canh tân là nhu cầu rất bức xúc. Chế độ nhà Nguyá»…n vẫn là quân chá»§, trên hệ tư tưởng Nho giáo, kinh tế xã há»™i vẫn mang tÃnh tiá»n tư bản – tiá»n công nghiệp, nên trên bình diện phát triển cá»§a thá»i đại đã bá»™c lá»™ sá»± cháºm tiến, nếu không canh tân thì không đưa đất nước vượt ra khá»i tình trạng lá»—i thá»i, không đủ tiá»m lá»±c để tồn tại độc láºp. Canh tân thà nh nhu cầu quyết định sá»± tồn vong cá»§a đất nước, nhất là khi phải đầu đương đầu vá»›i má»™t thế lá»±c xâm lược hoà n toà n má»›i đến từ các đế quốc phương Tây ở trình độ chá»§ nghÄ©a tư bản và văn minh công nghiệp cao hÆ¡n hẳn ta. Trong những đỠnghị cải cách thá»i nhà Nguyá»…n cần phân biệt là m hai loại. Má»™t loạt cải cách trên ná»n tảng không có gì đụng chạm tá»›i kết cấu kinh tế xã há»™i đương thá»i, như khai hoang, là m thá»§y lợi, chẩn cứu dân nghèo... nghÄ©a là má»™t số sá»a đổi trên ná»n tảng bảo tồn cá»§a chế độ phong kiến, rất cần thiết nhưng chưa đáp ứng yêu cầu phát triển má»›i cá»§a đất nước phù hợp vá»›i xu thế cá»§a thá»i đại.. Có những đỠxuất canh tân vượt quá tầm nhìn trên, vươn tá»›i sá»± phát triển cao cá»§a thá»i đại, táºp trung chá»§ yếu thá»i Tá»± Äức, như những Ä‘iá»u trần cá»§a Nguyá»…n Trưá»ng Tá»™, Nguyá»…n Lá»™ Trạch, Äặng Huy Trứ, ba nhà cải cách có hệ thống nhất. Những cải cách đó không phá»§ định triá»u Nguyá»…n, chưa đụng chạm đến sá»± tồn tại cá»§a chế độ quân chá»§, những ngưá»i đỠxuất cải cách Ä‘á»u trung thà nh vá»›i vương triá»u Nguyá»…n. HỠđỠnghị mở cá»a thông thưong, há»c táºp công nghệ phương Tây, phát triển công thương nghiệp, cải cách giáo dục, cá»§ng cố quốc phòng...Những đỠnghị canh tân đó sẽ tạo nên những chuyển biến vá» kinh tế xã há»™i để đưa đất nước vượt qua tình trạng lạc háºu và mở ra xu thế phát triển má»›i. Nhưng rất tiếc những đỠnghị đó không được chấp nháºn. Trong các vua nhà Nguyá»…n, ngưá»i có ý tưởng canh tân tương đối sá»›m vá»›i những suy tư vá» tình hình trong nước và cả tầm nhìn khu vá»±c là Minh Mạng. Ông gá»i nhiá»u phái Ä‘oà n ra ngoà i, lý do là để mua hà ng hóa, nhưng những nÆ¡i tá»›i Ä‘á»u là căn cứ thương mại - quân sá»± cá»§a phương Tây. Ông có tầm nhìn hướng biển, có những thá» nghiệm thà nh công kỹ thuáºt phương Tây như đóng tà u chạy hÆ¡i nước, dịch nhiá»u sách kỹ thuáºt phương Tây ra chữ Hán, mua vÅ© khÃ, cá»§ng cố hệ thống thà nh lÅ©y... , rất chú ý đến việc phòng vệ ven biển. Äó là tầm nhìn chiến lược, nhưng Minh Mạng má»›i có những ý tưởng chứ chưa cụ thể hóa thà nh chá»§ trương biện pháp có hệ thống và chưa táºp hợp được trong triá»u những ngưá»i có đầu óc canh tân nên chưa thể biến ý tưởng thà nh hiện thá»±c. Còn những vấn đỠkhác nữa cÅ©ng sẽ được đỠcáºp trong há»™i thảo, nhưng thá»i gian không cho phép Ä‘i sâu, chẳng hạn như vá» vai trò Nho giáo trong bối cảnh TK 19 thì đánh giá thế nà o? Hay việc nhà Nguyá»…n có những thà nh tá»±u trong việc thống nhất đất nước, cải cách bá»™ máy hà nh chÃnh tiến bá»™,... nhưng lại không thu phục được lòng dân, tình hình xã há»™i bất ổn định triá»n miên, khởi nghÄ©a nông dân nhiá»u nhất so vá»›i các thá»i kỳ trước đây... Hay chÃnh sách cá»§a nhà Nguyá»…n vá»›i tôn giáo thế nà o? Còn rất nhiá»u vấn đỠcần tiếp tục nghiên cứu. Há»™i thảo nà y không tham vá»ng giải quyết quá nhiá»u vấn Ä‘á», mà táºp trung và o những vấn đỠlá»›n để tạo sá»± chuyển biến trong nháºn thức và đánh giá má»™t cách khách quan vá»›i chúa Nguyá»…n và vương triá»u Nguyá»…n, còn những vấn đỠkhác sẽ tiếp tục nghiên cứu và thảo luáºn. So vá»›i thá»i vương triá»u Nguyá»…n Ä‘ang cần sá»± định hướng lại, thá»i kỳ chúa Nguyá»…n có vẻ Ãt được quan tâm hÆ¡n? Tư liệu vá» các chúa Nguyá»…n dưá»ng như khuyết thiếu? - Tháºt ra thá»i kỳ nà y rất quan trá»ng. Lãnh thổ nước ta trước thá»i các chúa Nguyá»…n má»›i đến dinh Quảng Nam (đơn vị hà nh chÃnh rá»™ng gồm từ Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Äịnh và o đến Bắc Phú Yên), giữa thế ká»· 16 chúa Nguyá»…n Hoà ng táºp trung khai phá vùng đất Thuáºn Quảng cho sá»± tồn tại cá»§a chÃnh quyá»n má»›i, vừa lo đối phó vá»›i Trịnh ở Äà ng Ngoà i. Công cuá»™c mở rá»™ng và o đồng bằng sông Cá»u Long được đẩy mạnh trong TK XVII, đầu TK XVIII, đến giữa thế ká»· XVIII thì đến toà n bá»™ vùng đất Nam Bá»™ hiện nay, xác láºp chá»§ quyá»n trên vùng đất má»›i. Những chúa Nguyá»…n như Nguyá»…n Hoà ng, Nguyá»…n Phúc Nguyên, Nguyá»…n Phúc Lan, Nguyá»…n Phúc Tần, Nguyá»…n Phúc Thái, Nguyá»…n Phúc Chu... tư tưởng không bị Nho giáo ảnh hưởng nặng ná», nên mang tÃnh thá»±c tế, cởi mở, khai phóng, cái gì có lợi cho xứ sở, cho sá»± tồn tại và phát triển cá»§a vương triá»u thì thá»±c thi ngay, không bị rà ng buá»™c.
"Äúng là trước đây ta Ãt nghiên cứu thá»i kỳ chúa Nguyá»…n, nhưng gần đây táºp trung khá nhiá»u, vì nghiên cứu Nam Bá»™ thì phải Ä‘i sâu và o thá»i các chúa Nguyá»…n cÅ©ng như triá»u đình nhà Nguyá»…n... " |
Tôi lấy má»™t và dụ. Chúa Nguyá»…n Phúc Nguyên chá»§ trương mở cá»a giao thương vá»›i nước ngoà i, thu hút các thuyá»n buôn, các công ty tư bản phương Tây đến buôn bán. Thương cảng há»™i An (Quảng Nam) ra Ä‘á»i trong bối cảnh đó. Tại đây chÃnh quyá»n chúa Nguyá»…n cho phép ngưá»i nước ngoà i cư trú lâu dà i, láºp phố xá, thương Ä‘iếm, là m ăn và chung sống vá»›i cư dân tại chá»—. Äiá»u cần nêu lên là cho phép ngưá»i Nháºt, ngưá»i Hoa sống thà nh hai khu phố riêng vá»›i tÃnh tá»± quản khá cao, má»—i khu phố có trưởng khu do ngưá»i nước ngoà i cá» ra, hỠđược quản lý khu phố và phải hoà n thà nh nhiệm vụ vá»›i nhà nước (chá»§ yếu là thuế), cư dân nước ngoà i trong khu phố được sống theo phong tục, táºp quán, lối sống…. như tại quê hương. Nước ta thá»i phong kiến không có thà nh thị tá»± do mà ở đó tần lá»›p thị dân giữ vai trò quản lý đô thị, nhưng mức độ tá»± quản mà chúa Nguyá»…n dà nh cho cư dân nước ngoà i tại đô thị biểu thị thái độ cởi mở và tạo Ä‘iá»u kiện thuáºn lợi cho các hoạt động thương mại cÅ©ng như Ä‘á»i sóng cá»§a cá»™ng đồng cư dân nước ngoà i, từ đó tạo nên sức cuốn hút thương gia ngoại quốc, thúc đẩy sá»± phát triển nhanh cá»§a các cảng thị Äà ng trong. Trước đây việc nghiên cứu vá»›i thá»i kỳ chúa Nguyá»…n chưa nhiá»u, nhưng trong và i tháºp ká»· gần đây đã có nhiá»u công trình nghiên cứu có giá trị trên nhiá»u phương diện, ở trong nước và cả ở nước ngoà i, đặc biệt công việc nghiên cứu vùng đất Nam Bá»™ đưá»c giá»›i khoa há»c rất quan tâm. Và dÄ© nhiên nghiên cứu Nam Bá»™ thì phải Ä‘i sâu và o thá»i kỳ khai phá, mở mang bá» cõi, xác láºp chá»§ quyá»n thá»i các chúa Nguyá»…n và triá»u Nguyá»…n. Liệu ta có chấm dứt được cách nhìn nháºn lịch sá» theo góc nhìn chÃnh trị? Còn nhiá»u nhân váºt, nhiá»u triá»u đại khác phải nhìn nháºn lại? - Giá» thì không ai ép buá»™c, nhưng có "chÃnh trị hóa" hay không thì tùy thuá»™c và o bản lÄ©nh và năng lá»±c cá»§a các nhà khoa há»c, có thể giữ vai trò chá»§ động trong sáng tạo khoa há»c, và chÃnh những kết quả nghiên cứu khoa há»c bảo đảm tÃnh khách quan và chân xác đó là cÆ¡ sở khoa há»c đáng tin cáºy để nhà quản lý đưa ra các chá»§ trương và giải pháp chÃnh trị cÅ©ng như kinh tế, văn hóa, xã há»™i hữu hiệu nhất. Äấy má»›i là má»›i quan hệ đúng đắn giữa khoa há»c và chÃnh trị. Sá» há»c là quá trình nháºn thức lại lịch sá», vấn đỠnà y chưa xong thì vấn đỠkhác đặt ra, thá»i gian vừa qua, không chỉ thá»i kỳ chúa Nguyá»…n và triá»u Nguyá»…n mà cả thá»i kỳ nhà Hồ, thá»i nhà Mạc.. Ä‘á»u được nhìn nháºn và đánh giá lại má»™t cách khách quan hÆ¡n. Äối vá»›i thá»i kỳ chúa Nguyá»…n và triá»u Nguyá»…n, ngoà i mổt số vấn đỠcÆ¡ bản liên quan đến định hướng nháºn thức chung, còn rất nhiá»u vần đỠcần tiếp tục đặt ra và tiếp tục công việc nghiên cứu, thảo luáºn... GS có hy vá»ng, há»™i thảo lần nà y sẽ thay đổi định hướng chung cho cách nhìn nháºn, đánh giá lịch sá»? Tại há»™i thảo quốc gia nà y, hiện đã có 91 báo cáo khoa há»c (trong đó có 8 báo cáo cá»§a nước ngoà i), quy tụ tất cả những chuyên gia hà ng đầu nghiên cứu vá» thá»i Nguyá»…n, đại diện cho giá»›i sá» há»c và má»™t số ngà nh khoa há»c liên quan cá»§a cả nước, sẽ đưa ra những nháºn thức má»›i và định hướng cho việc nghiên cứu cÅ©ng như quảng bá những hiểu biết vá» thá»i kỳ lịch sá» các chúa Nguyá»…n và vương triá»u Nguyá»…n. Tôi nghÄ© rằng, có những vấn đỠcó thể Ä‘i đến kết luáºn, nghÄ©a là đạt được sá»± đồng thuáºn cao, có những vấn đỠchưa hoà n toà n nhất trà nhưng nháºn thức có thể xÃch lại gần nhau, tạo nên cÆ¡ sở chung để tiếp tục nghiên cứu. Từ kết quả há»™i thảo, các cÆ¡ quan chức năng có thể tiếp nháºn để đưa ra những chỉ đạo má»›i trong công việc bảo tồn và phát huy các giá trị di sản văn hóa thá»i kỳ nà y, cÅ©ng như Ä‘iá»u chỉnh và cáºp nháºt những ná»™i dung liên quan trong SGK lịch sá». Giá»›i sá» há»c cÅ©ng từ đây có thể rút ra những kinh nghiệm bổ Ãch trong nâng cao trình độ lý luáºn và phương pháp tiếp cáºn trong nghiên cứu lịch sá» nói chung. GS có hy vá»ng, há»™i thảo lần nà y sẽ thay đổi định hướng chung cho cách nhìn nháºn, đánh giá lịch sá»? - Tại há»™i thảo quốc gia nà y, hiện đã có 91 báo cáo khoa há»c (trong đó có 8 báo cáo cá»§a nước ngoà i), quy tụ tất cả những chuyên gia hà ng đầu nghiên cứu vá» thá»i Nguyá»…n, đại diện cho giá»›i sá» há»c và má»™t số ngà nh khoa há»c liên quan cá»§a cả nước, sẽ đưa ra những nháºn thức má»›i và định hướng cho việc nghiên cứu cÅ©ng như quảng bá những hiểu biết vá» thá»i kỳ lịch sá» các chúa Nguyá»…n và vương triá»u Nguyá»…n. Tôi nghÄ© rằng, có những vấn đỠcó thể Ä‘i đến kết luáºn, nghÄ©a là đạt được sá»± đồng thuáºn cao, có những vấn đỠchưa hoà n toà n nhất trà nhưng nháºn thức có thể xÃch lại gần nhau, tạo nên cÆ¡ sở chung để tiếp tục nghiên cứu. Từ kết quả há»™i thảo, các cÆ¡ quan chức năng có thể tiếp nháºn để đưa ra những chỉ đạo má»›i trong công việc bảo tồn và phát huy các giá trị di sản văn hóa thá»i kỳ nà y, cÅ©ng như Ä‘iá»u chỉnh và cáºp nháºt những ná»™i dung liên quan trong SGK lịch sá». Giá»›i sá» há»c cÅ©ng từ đây có thể rút ra những kinh nghiệm bổ Ãch trong nâng cao trình độ lý luáºn và phương pháp tiếp cáºn trong nghiên cứu lịch sá» nói chung.
Xin cảm ơn GS.
Khánh Linh (thực hiện)
http://vietnamnet.vn/vanhoa/2008/10/808823/
|