* Nguyễn Văn Tuấn
Äây là bản dịch của má»™t bà i chỉ dẫn cách viết má»™t bà i báo khoa há»c mà tôi viết cÅ©ng đã trên 15 năm. Bản gốc viết bằng tiếng Anh cho nghiên cứu y khoa. Nay tôi dịch sang tiếng Việt và có và i chỉnh sá»a. Äiá»u khá vui là khi dịch lại tôi má»›i phát hiện có và i sai sót nhá» trong bản cÅ©! Thế má»›i biết phải Ä‘á»c Ä‘i Ä‘á»c lại thì má»›i hoà n chỉnh được. Vì bà i viết khá dà i và hạn chế thì giá», nên tôi chỉ dịch từng phần, và sẽ post lên để các bạn nà o quan tâm tham khảo. Cứ coi nhÆ° là tôi muốn chia sẻ kinh nghiệm vá»›i các bạn, má»™t hình thức ngÆ°á»i Ä‘i trÆ°á»›c mách mẹo cho ngÆ°á»i Ä‘i sau, chứ chẳng phải là giảng bà i hay lên lá»›p gì ở đây. Tôi hi vá»ng các bạn sẽ rút ra và i kinh nghiệm. NVT
Mục tiêu số 1 của việc viết bà i báo khoa há»c là truyá»n đạt thông tin vá» má»™t vấn Ä‘á» khoa há»c đến các đồng nghiệp, và tÆ°á»ng trình những phÆ°Æ¡ng pháp hay cách tiếp cáºn để giải quyết vấn Ä‘á» . Các táºp san y sinh há»c là phÆ°Æ¡ng tiện để các nhà khoa há»c chuyển tải thông tin. Thông tin thÆ°á»ng được trình bà y dÆ°á»›i dạng má»™t bà i báo khoa há»c, và bà i báo được viết theo má»™t cấu trúc đặc thù mà cá»™ng đồng khoa há»c phải tuân theo. Do đó, để thà nh công trong khoa há»c, nhà khoa há»c phải nắm được kÄ© năng viết bà i báo khoa há»c. Tôi soạn bà i nà y trÆ°á»›c hết là đưa má»™t số lá»i khuyên vá» cách thức viết má»™t bà i báo khoa há»c, và sau đó là má»™t cách chia sẻ má»™t số kinh nghiệm viết lách trong khoa há»c. Tôi ở và o vị thế may mắn là vì tôi biết tiếng Việt và tiếng Anh, và cÅ©ng phục vụ trong các ban biên táºp các táºp san y khoa quốc tế, nên có thể chia sẻ cùng các bạn những kinh nghiệm mà có lẽ ngÆ°á»i nÆ°á»›c ngoà i không thể chia sẻ. Bà i nà y được viết cho nghiên cứu sinh y khoa và sinh há»c, nhÆ°ng tôi nghÄ© bạn Ä‘á»c các ngà nh khoa há»c thá»±c nghiệm khác cÅ©ng có thể rút ra và i kinh nghiệm.
Tựa đỠ(title) bà i báo
Tá»±a Ä‘á» bà i báo được viết trên trang đầu của má»™t bà i báo, thÆ°á»ng ở vị trà trung tâm. Không nên gạch Ä‘Ãch hay viết nghiêng tá»±a Ä‘á». PhÃa dÆ°á»›i tá»±a Ä‘á» bà i báo là tên tác giả và nÆ¡i là m việc của từng tác giả.
Chúng ta muốn tá»±a Ä‘á» bà i báo phải “bắt mắt†ngÆ°á»i Ä‘á»c, cho nên cần phải đầu tÆ° má»™t chút há»i gian và o việc chá»n chữ và chiến lược chá»n tên cho bà i báo. Tá»±a Ä‘á» không nên quá ngắn, nhÆ°ng cÅ©ng không nên quá dà i, mà phải nói lên được ná»™i dung chÃnh của nghiên cứu. Nếu tá»±a Ä‘á» không nói lên được ná»™i dung bà i báo, Ä‘á»™c giả sẽ không chú ý đến công trình nghiên cứu, và chúng ta mất ngÆ°á»i Ä‘á»c. Äể có má»™t tá»±a Ä‘á» sáng tạo, tôi Ä‘á» nghị các bạn nên tuân thủ hay Ãt ra là xem xét đến má»™t số khÃa cạnh sau đây:
Không bao giá» sá» dụng viết tắt. Nên nhá»› rằng nhiá»u ngÆ°á»i ngoà i lÄ©nh vá»±c chuyên môn Ä‘á»c bà i báo của bạn, và viết tắt có thể là m cho há» khó chịu vì há» không quen hay không biết đến những chữ viết tắt chuyên ngà nh.
Không nên đặt tá»±a Ä‘á» theo kiểu nghịch là hay tá»±a Ä‘á» mÆ¡ hồ. Tá»±a Ä‘á» nghịch ló và mÆ¡ hồ rất nguy hiểm, vì nó biểu hiện nghiên cứu của bạn chẳng giải quyết được vấn Ä‘á» gì, hay chẳng có câu trả lá»i gì, và do đó ngÆ°á»i Ä‘á»c có thể nghÄ© sẽ rất phà thì giỠđể Ä‘á»c bà i báo.
Không nên đặt tá»±a Ä‘á» dà i. Tá»±a Ä‘á» bà i báo không nên dà i hÆ¡n 20 từ. Tá»±a Ä‘á» dà i có thể là m cho ngÆ°á»i Ä‘á»c mất chú ý. Tá»±a Ä‘á» nhÆ° “Genetic determination of bone mineral density in adult women: a reevaluation of the twin model and the potential importance of gene -environmental interaction on heritability estimates† chẳng những dà i dòng má»™t cách không cần thiết, mà những chữ nhÆ° "potential", "estimates", "adult" cÅ©ng không thiết yếu. Tác giả có thể viết lại nhÆ° “Roles of gene-environmental interaction in the estimation of heritability of bone mass: a reevaluation of the twin model.â€
Tá»±a Ä‘á» bà i báo nên có yếu tố má»›i. Yếu tố má»›i lúc nà o cÅ©ng có hiệu quả thu hút sá»± chú ý của ngÆ°á»i Ä‘á»c. Chẳng hạn nhÆ° tá»±a đỠ“A new family of mathematical models for describing the human growthâ€Â (chú ý chữ “newâ€, tức “má»›iâ€) chắc được nhiá»u ngÆ°á»i chú ý hÆ¡n là tá»±a đỠ“A family of mathematical models for describing the human growth.â€
Không nên đặt tá»±a Ä‘á» nhÆ° là má»™t phát biểu. Thỉnh thoảng tôi vẫn thấy những tá»±a Ä‘á» nhÆ° “Smoking causes cancer", "Oestrogen is associated with bone loss, Physical activity is not a predictor of mortality,†v.v…. Những tá»±a Ä‘á» nà y là m cho ngÆ°á»i Ä‘á»c … bá»±c mình. Trong khoa há»c, không có má»™t cái gì xác định và chắc chắn. Chúng ta không thể nà o chứng minh má»™t giả thuyết. Do đó, dùng chữ “causeâ€, hay chia Ä‘á»™ng từ hiện tại nhÆ° “is†(tức là nói đến chân lÃ) là má»™t cách viết thể hiện sá»± thiếu hiểu biết khoa há»c của tác giả. Nhà khoa há»c là ngÆ°á»i Ä‘i tìm chân lÃ, chứ không phải đã tìm được chân lÃ.
Vì tá»±a Ä‘á» bà i báo được sá» dụng trong các cÆ¡ sở dữ liệu, nên khi đặt tá»±a Ä‘á» cần phải để ý đến những từ khóa (keywords). Phần lá»›n những cÆ¡ sở dữ liệu dùng tiêu Ä‘á» và tá»±a Ä‘á» là m thuáºt ngữ tìm kiếm. Chẳng hạn nhÆ° bà i báo vá»›i tá»±a đỠ“The effects exercise on free fatty acids in the blood†sẽ được phân loại dÆ°á»›i thuáºt ngữ "fatty acids", "metabolism of fatty acids", "exercise", và "blood". NhÆ°ng nếu bái báo vá»›i tá»±a đỠ“The effects exercise on free fatty acids in the blood: a study in rats using chromotographic techniques,†thì sẽ được phân qua dÆ°á»›i thuáºt ngữ "composition of fatty acids", "chromotographic technique", "fatty acids in rats" và do đó sẽ thu hút nhiá»u Ä‘á»™c giả hôn.
Và dụ: Sau đây là và dụ trang đầu của má»™t bà i báo khoa há»c.  Và dụ nà y tÆ°Æ¡ng đối tiêu biểu, vì táºp san (tiểu Ä‘Æ°á»ng) đòi há»i tác giả phải cung cấp những thông tin liên quan đến bà i báo nhÆ° số từ, số biểu đồ và bảng số liệu. viết tắt, tá»±a Ä‘á» ngắn (còn gá»i là running title), v.v… Táºp san nà y cho phép tác giả viết nguyên há», nhÆ°ng tên thì chỉ được viết tắt (chắc tiết kiệm má»±c!)
Chú ý rằng nhóm tác giả đặt tá»±a Ä‘á» nói lên được ba khÃa cạnh chÃnh của nghiên cứu, đó là tiểu Ä‘Æ°á»ng (diabetes), huyết áp, và tỉ số vòng eo-mông.  Chú ý thêm rằng, trÆ°á»›c chữ diabetes, nhóm tác giả thêm tÃnh từ “undiagnosed†để gây chú ý cho ngÆ°á»i Ä‘á»c, mà cÅ©ng phản ảnh má»™t thá»±c trạng ở hầu hết các quần thể bệnh nhân.
Â
Â
Tá»±a Ä‘á» bà i báo nà y đã qua 4 lần chỉnh sá»a. Ba lần đầu là do chÃnh nhóm tác giả chỉnh sá»a. Äến khi bản thảo được bình duyệt, má»™t chuyên gia Ä‘á» nghị sá»a lại má»™t lần nữa. Äôi khi tác giả cần phải đầu tÆ° khá nhiá»u thì giá» cho má»™t tá»±a Ä‘á» bà i báo.
Phần 1. Ná»™i dung má»™t bà i báo khoa há»c
Má»™t bà i báo khoa há»c thÆ°á»ng có những phần sau đây: dẫn nháºp (introduction), phÆ°Æ¡ng pháp (methods), kết quả (results), và bà n luáºn (discussion). Cấu trúc nà y được gá»i tắt là cấu trúc IMRAD. Tuy nhiên, má»—i bà i báo khoa há»c lúc nà o cÅ©ng có phần tóm lược (abstract) để -- nhÆ° tên gá»i -- tóm tắt các khÃa cạnh chÃnh của má»™t công trình nghiên cứu hay má»™t bà i báo.
I. Tóm lược (Abstract)
Có 2 loại tóm lược: không có tiêu Ä‘á» và có tiêu Ä‘á». Loại tóm lược không có tiêu Ä‘á» là má»™t Ä‘oạn văn duy nhất tóm tắt công trình nghiên cứu. Loại tóm lược có tiêu Ä‘á» -- nhÆ° tên gá»i – là bao gồm nhiá»u Ä‘oạn văn theo các tiêu Ä‘á» sau đây: Background, Aims, Methods, Outcome Measurements, Results, và Conclusions. Tuy nhiên, dù là có hay không có tiêu Ä‘á», thì má»™t bản tóm lược phải chuyển tải cho được những thông tin quan trá»ng sau đây:
Câu há»i và mục Ä‘Ãch của nghiên cứu. Phần nà y phải mô tả bằng 2 câu văn. Câu văn thứ nhất mô tả vấn Ä‘á» mà tác giả quan tâm là gì, và tình trạng tri thức hiện tại ra sao. Câu văn thứ hai mô tả mục Ä‘Ãch nghiên cứu má»™t cách gá»n nhÆ°ng phải rõ rà ng.
PhÆ°Æ¡ng pháp nghiên cứu. Cần phải mô tả công trình nghiên cứu được thiết kế theo mô hình gì, đối tượng tham gia nghiên cứu đến từ đâu và đặc Ä‘iểm của đối tượng, phÆ°Æ¡ng pháp Ä‘o lÆ°á»ng, yếu tố nguy cÆ¡ (risk factors), chỉ tiêu lâm sà ng (clinical outcome). Phần nà y có thể viết trong vòng 4-5 câu văn.
Kết quả. Trong phần nà y, tác giả trình bà y những kết quả chÃnh của nghiên cứu, kể cả những số liệu có thể lấy là m Ä‘iểm thiết yếu của nghiên cứu. Nên nhá»› rằng kết quả nà y phải được trình bà y sao cho trả lá»i câu há»i nghiên cứu đặt ra từ câu văn đầu tiên.
Kết luáºn. Má»™t hoặc 2 câu văn kết luáºn và ý nghÄ©a của kết quả nghiên cứu. Có thể nói phần lá»›n Ä‘á»™c giả chú tâm và o câu văn nà y trÆ°á»›c khi há»c Ä‘á»c các phần khác, cho nên tác giả cần phải chá»n câu chữ sao cho “thuyết phục†và thu hút được sá»± chú ý của Ä‘á»™c giả trong 2 câu văn quan trá»ng nà y.
Nếu tá»±a Ä‘á» bà i báo phát biểu vá» ná»™i dung của công trình nghiên cứu, thì bảng tóm lược cho phép bạn mô tả chi tiết hÆ¡n ná»™i dung của công trình nghiên cứu. Äá»™ dà i của bảng tóm lược thÆ°á»ng chỉ 200 đến 300 từ (tùy theo qui định của táºp san). Bảng tóm lược giúp ngÆ°á»i Ä‘á»c nên Ä‘á»c tiếp bà i báo hay bá» qua bà i báo. Do đó, tác giả cần phải cung cấp thông tin má»™t cách ngắn gá»n, nhÆ°ng có dữ liệu (chứ không phải chỉ hứa suông) và đi thẳng và o vấn Ä‘á» (chứ không phải viết lòng vòng). Thông thÆ°á»ng bảng tóm lược được viết sau khi đã hoà n tất bà i báo. Kinh nghiệm của tôi trong những năm đầu nghiên cứu sinh cho thấy có khi tốn đến cả ngà y chỉ để viết má»™t abstract vá»›i 200 chữ. Tôi xem abstract nhÆ° má»™t bà i thÆ¡, tức là tác giả phải chá»n từ ngữ rất cẩn tháºn để phản ảnh má»™t cô Ä‘á»ng những Ä‘iá»u mình muốn chuyển tải đến cá»™ng đồng khoa há»c.
Sau đây là má»™t bản tóm lược tiêu biểu có tiêu Ä‘á».  Bà i báo nà y trình bà y má»™t công trình nghiên cứu vá» mối liên hệ giữa các thà nh phần cÆ¡ thể (mỡ, nạc, xÆ°Æ¡ng) ở má»™t nhóm phụ nữ Việt Nam sau mãn kinh (LT Ho-Pham, et al. Contributions of lean mass and fat mass to bone mineral density: a study in postmenopausal women. BMC Musculoskeletal Disorders 2010, 11:59).  Bản tóm lược có 4 tiêu Ä‘á»: dẫn nháºp, phÆ°Æ¡ng pháp, kết quả và kết luáºn. Phần dẫn nháºp chỉ tóm gá»n trong 2 câu văn, vá»›i câu đầu nêu vấn Ä‘á» vẫn còn trong vòng tranh cãi, và câu 2 phát biểu vá» giả thuyết và mục Ä‘Ãch của nghiên cứu.  Phần phÆ°Æ¡ng pháp mô tả số phụ nữ tham gia, Ä‘á»™ tuổi, nÆ¡i nghiên cứu, phÆ°Æ¡ng pháp Ä‘o lÆ°á»ng, và phÆ°Æ¡ng pháp phân tÃch.  Phần kết quả Ä‘i thẳng và o kết quả chÃnh vá»›i những con số cụ thể.  ÄÆ°Æ¡ng nhiên, những con số nà y sẽ được lặp lại chi tiết hÆ¡n trong bà i báo. Phần kết luáºn chỉ má»™t câu văn có tÃnh cách trả lá»i câu há»i nghiên cứu.
Background
The relative contribution of lean and fat to the determination of bone mineral density (BMD) in postmenopausal women is a contentious issue. The present study was undertaken to test the hypothesis that lean mass is a better determinant of BMD than fat mass.
Methods
This cross-sectional study involved 210 postmenopausal women of Vietnamese background, aged between 50 and 85 years, who were randomly sampled from various districts in Ho Chi Minh City (Vietnam). Whole body scans, femoral neck, and lumbar spine BMD were measured by DXA (QDR 4500, Hologic Inc., Waltham, MA). Lean mass (LM) and fat mass (FM) were derived from the whole body scan. Furthermore, lean mass index (LMi) and fat mass index (FMi) were calculated as ratio of LM or FM to body height in metre squared (m2).
Results
In multiple linear regression analysis, both LM and FM were independent and significant predictors of BMD at the spine and femoral neck. Age, lean mass and fat mass collectively explained 33% variance of lumbar spine and 38% variance of femoral neck BMD. Replacing LM and FM by LMi and LMi did not alter the result. In both analyses, the influence of LM or LMi was greater than FM and FMi. Simulation analysis suggested that a study with 1000 individuals has a 78% chance of finding the significant effects of both LM and FM, and a 22% chance of finding LM alone significant, and zero chance of finding the effect of fat mass alone.
Conclusions
These data suggest that both lean mass and fat mass are important determinants of BMD. For a given body size -- measured either by lean mass or height -- women with greater fat mass have greater BMD.
|
Bản tóm lược dÆ°á»›i đây là má»™t abstract tiêu biểu không có tiêu Ä‘á» (LT Ho-Pham, et al.  Similarity in percent body fat between white and Vietnamese women: implication for a universal definition of obesity. Obesity 2010; 18:1242-6). Toà n bá»™ bản tóm lược chỉ là má»™t Ä‘oạn văn. NhÆ°ng nếu chú ý kÄ© sẽ thấy những thông tin được trình bà y trong abstract tuân thủ theo cấu trúc IMRAD.  Phần dẫn nháºp gồm 2 câu văn: câu đầu tiên nêu vấn Ä‘á» nghiên cứu; câu thứ hai phát biểu mục Ä‘Ãch nghiên cứu. Các câu kế tiếp mô tả phÆ°Æ¡ng pháp nghiên cứu, kết quả, và kết luáºn.
It has been widely assumed that for a given BMI, Asians have higher percent body fat (PBF) than whites, and that the BMI threshold for defining obesity in Asians should be lower than the threshold for whites. This study sought to test this assumption by comparing the PBF between US white and Vietnamese women. The study was designed as a comparative cross-sectional investigation. In the first study, 210 Vietnamese women ages between 50 and 85 were randomly selected from various districts in Ho Chi Minh City (Vietnam). In the second study, 419 women of the same age range were randomly selected from the Rancho Bernardo Study (San Diego, CA). In both studies, lean mass (LM) and fat mass (FM) were measured by dual-energy X-ray absorptiometry (DXA) (QDR 4500; Hologic). PBF was derived as FM over body weight. Compared with Vietnamese women, white women had much more FM (24.8 +/- 8.1 kg vs. 18.8 +/- 4.9 kg; P or=30, 19% of US white women and 5% of Vietnamese women were classified as obese. Approximately 54% of US white women and 53% of Vietnamese women had their PBF >35% (P = 0.80). Although white women had greater BMI, body weight, and FM than Vietnamese women, their PBF was virtually identical. Further research is required to derive a more appropriate BMI threshold for defining obesity for Asian women.
|
N.V.T.
Xem tiếp phần 2 bà n vá» dẫn nháºp
Từ khóa:     cách viết bà i báo
Bà i mới hơn cùng mục - Kỹ năng báo cáo
Bà i cũ hơn cùng mục - Kỹ năng báo cáo
Tags: cách viết bà i báo
Â
Â
Â
Â
|