|
Â
|
|
|
21/04/2009
“CIA and the House of Ngo†(CIA và nhà há» Ngô) là 1 trong 6 quyển sách của nhà sá» há»c Thomas L. Ahern Jr (cá»±u Ä‘iệp viên CIA từng nhiá»u năm hoạt Ä‘á»™ng tại chiến trÆ°á»ng miá»n Nam Việt Nam) vá» các hoạt Ä‘á»™ng bà máºt của Cục Tình báo trung Æ°Æ¡ng Mỹ (CIA) tại Việt Nam, Là o, Campuchia trong chiến tranh Việt Nam. Trong loạt bà i đầu tiên nà y, chúng tôi xin trÃch dịch má»™t số ná»™i dung liên quan đến những mối quan hệ bà máºt giữa CIA vá»›i anh em Ngô Äình Diệm, Ngô Äình Nhu, những khúc mắc, mâu thuẫn giữa anh em há» Ngô vá»›i các quan thầy Mỹ, nguyên nhân, âm mÆ°u của cuá»™c đảo chÃnh ngà y 1/11/1963 và sá»± sụp đổ của chế Ä‘á»™ Diệm - Nhu. 1. "Chá»n mặt gá»i và ng" Năm 1951, CIA bắt đầu các hoạt Ä‘á»™ng tại Việt Nam. Nhiệm vụ ban đầu của cÆ¡ quan nà y là há»— trợ ngÆ°á»i Pháp duy trì thế tráºn chống Việt Minh do Chủ tịch Hồ Chà Minh lãnh đạo. Tuy nhiên, đến giai Ä‘oạn 1953-1954, ngÆ°á»i Pháp ngà y cà ng thất thế, nhất là sau tráºn đại bại trong chiến dịch Äiện Biên Phủ (tháng 5/1954) dẫn đến việc ký kết Hiệp định Geneva (tháng 7/1954). Washington bắt đầu chuẩn bị kế hoạch nhảy và o thay chân Pháp, và nhiệm vụ của CIA là chuyển sang tìm kiếm má»™t nhân váºt đủ bản lÄ©nh để đứng ra xây dá»±ng “thà nh trì chống Việt Minh†ở miá»n Nam Việt Nam. Mối quan hệ giữa anh em Diệm - Nhu vá»›i CIA thá»±c ra đã bắt đầu từ khá lâu trÆ°á»›c khi ông Diệm lên nắm quyá»n (tháng 7/1954). Ngay từ khi CIA má»›i đến Việt Nam, Ngô Äình Nhu là má»™t cầu nối liên hệ cá»±c kỳ quan trá»ng. Trong giai Ä‘oạn đầu (từ năm 1950 đến trÆ°á»›c tháng 1/1953), ông Nhu là đưá»ng dây liên lạc duy nhất của CIA trong các hoạt Ä‘á»™ng chÃnh trị tại Sà i Gòn. Và xuyên suốt quá trình 9 năm hợp tác giữa CIA vá»›i chÃnh quyá»n Sà i Gòn, ông Nhu luôn đóng vai trò cầu nối của má»i liên lạc giữa CIA vá»›i ngÆ°á»i anh trai.
|
Anh em Diệm - Nhu.
|
Mặc dù chẳng có thà nh tÃch gì nổi báºt, nhÆ°ng Ngô Äình Diệm vẫn là chá»n lá»±a số 1 của các quan thầy Mỹ - Pháp, và sau đó trở thà nh thà nh trì chống Cá»™ng của Mỹ ở miá»n Nam Việt Nam, vì Ngô Äình Diệm có má»™t số đặc Ä‘iểm hiếm có và o thá»i đó: tinh thần chống Cá»™ng, theo đạo Thiên Chúa và biết tiếng Anh. Tuy nhiên, sá»± chá»n lá»±a nà y cÅ©ng đã tạo ra mầm mống chống đối trong hà ng ngÅ© các tÆ°á»›ng tá xuất thân từ lò Ä‘Ã o tạo của Pháp và cả các giáo phái miá»n Nam, nhÆ° Cao Äà i, Hòa Hảo và lá»±c lượng Bình Xuyên của tÆ°á»›ng Bảy Viá»…n... Từ cuối năm 1953 đến trÆ°á»›c khi Ngô Äình Diệm lên là m Thủ tÆ°á»›ng, Ngô Äình Nhu tiếp tục là cầu nối liên lạc giữa CIA vá»›i Diệm. Thông qua Nhu, CIA đã tìm hiểu nắm bắt được những ý định của Ngô Äình Diệm cÅ©ng nhÆ° các tham vá»ng tÆ°Æ¡ng lai của Nhu. Nhu đã thẳng thắn tuyên bố vá»›i CIA rằng, ông ta có khả năng "cầm lái" anh mình. Thá»±c tế, Nhu vừa là ngÆ°á»i thân, vừa là cố vấn thân cáºn nhất, luôn luôn ở sát cạnh Diệm để kịp thá»i Ä‘Æ°a ra những quyết sách theo đúng ý đồ của mình. CIA nháºn định: muốn Ä‘iá»u khiển Diệm tất phải tác Ä‘á»™ng thông qua Nhu. Äiá»u nà y cá»™ng vá»›i tà i Ä‘a mÆ°u túc trà và lòng nhiệt tình cá»™ng tác đã giúp Nhu trở thà nh trá»ng tâm trong má»i kế hoạch hà nh Ä‘á»™ng bà máºt của CIA tại Việt Nam. 2. Và i nét vá» trùm tình báo Edward Lansdale CIA có 2 cÆ¡ sở hoạt Ä‘á»™ng tại Sà i Gòn, bao gồm: Trạm CIA, thÆ°á»ng gá»i là trạm chÃnh quy, đảm nhiệm các hoạt Ä‘á»™ng chÃnh của CIA; và trạm thứ hai, còn gá»i là "trạm Lansdale", bao gồm các cố vấn, nhân viên ngoại giao hoạt Ä‘á»™ng ngầm từ bên trong Tòa đại sứ Mỹ, dÆ°á»›i quyá»n chỉ huy của trùm tình báo Edward Lansdale. Tháng 4/1954, Paul Harwood được Ä‘iá»u Ä‘á»™ng từ Manila, Philippines đến Sà i Gòn, hoạt Ä‘á»™ng bên trong Trạm CIA, há»— trợ Trưởng trạm Emmett McCarthy trong việc tiếp cáºn anh em Diệm - Nhu. Hai tháng sau (6/1954), Äại tá Edward Lansdale cÅ©ng xuất hiện tại Tòa đại sứ Mỹ vá»›i chức vụ Tùy viên Không quân. Thá»±c chất vai trò của 2 ông nà y là cố vấn cho anh em Diệm - Nhu, và cả 2 đã hoạt Ä‘á»™ng nhÆ° má»™t cặp bà i trùng cho đến khi Harwood vá» nÆ°á»›c tháng 4/1956.
|
Chuyên gia đảo chÃnh Lansdale, năm 1963.
|
TrÆ°á»›c đây, Lansdale từng đến Việt Nam và o năm 1953 trong thà nh phần phái bá»™ quân sá»± Mỹ do tÆ°á»›ng John O'Daniel dẫn đầu há»— trợ Pháp Ä‘ang ngà y cà ng thất thế. Má»™t Ä‘iá»u thú vị là Lansdale không phải là ngÆ°á»i của CIA. Ông ta xuất thân từ OSS (Văn phòng phục vụ chiến lược, tiá»n thân của CIA), nhÆ°ng hoạt Ä‘á»™ng tình báo khắp nÆ¡i theo sá»± Ä‘iá»u Ä‘á»™ng của ChÃnh phủ Mỹ. Ông ta từng được Washington giao 5 triệu USD bay sang Philippines há»— trợ chÃnh quyá»n Elpidio Quirino chống lại lá»±c lượng Hukbalahap (quân Ä‘á»™i của đảng Cá»™ng sản Philippines thá»i đó). Sau đó, Lansdale kết thân vá»›i Ramon Magsaysay và giúp ông nà y già nh thắng lợi trÆ°á»›c Quirino trong cuá»™c bầu cá» cuối năm 1953 và lên là m Tổng thống Philippines. Äến Sà i Gòn lần nà y, Lansdale hoạt Ä‘á»™ng dÆ°á»›i vá» bá»c Tùy viên Không quân bên trong Tòa đại sứ Mỹ. Thá»±c chất, Äại tá Lansdale chÃnh là "trưởng trạm 2" của CIA tại Sà i Gòn, có nhiệm vụ giúp Ngô Äình Diệm xây dá»±ng nhà nÆ°á»›c "dân chủ" trên vùng lãnh thổ từ vÄ© tuyến 17 trở và o là m thà nh trì chống Cá»™ng tại Äông Nam Ã. Nhá» kinh nghiệm và thà nh công tại Philippines, Lansdale tá»± tin rằng ông ta đã nắm trong tay "bà quyết" đánh bại các cuá»™c nổi dáºy của quân cách mạng. Vì thế tháng 7/1954, Lansdale mạnh miệng tuyên bố trÆ°á»›c Giám đốc CIA Allen Dulles rằng, mục tiêu của ông ta không gì khác hÆ¡n là xây dá»±ng má»™t "ná»n tảng chÃnh trị" ở Äông DÆ°Æ¡ng, nếu thà nh công, sẽ "giúp CIA nắm quyá»n kiểm soát chÃnh phủ và thay đổi toà n bá»™ bầu không khà chÃnh trị" tại đây. Thá»±c tế sau năm đầu của chÃnh quyá»n Ngô Äình Diệm, Lansdale vẫn chÆ°a thể là m được nhÆ° đã tuyên bố. Mặc dù Lansdale luôn cố gắng tạo ảnh hưởng đối vá»›i Diệm để thuáºn tiện việc triển khai các chÆ°Æ¡ng trình, chiến lược của Washington tại miá»n Nam Việt Nam, nhÆ°ng tÃnh thụ Ä‘á»™ng, ngoan cố và chÃnh sách cai trị Ä‘á»™c tà i, phản dân chủ của Ngô Äình Diệm cá»™ng vá»›i sá»± tham nhÅ©ng, lá»™ng quyá»n của Nhu đã không chỉ là m há»ng nhiá»u kế hoạch của Lansdale mà rốt cuá»™c còn là m sụp đổ chế Ä‘á»™ cá»™ng hòa mà CIA đã cất công há»— trợ xây dá»±ng. 3. CIA và cuá»™c di dân lịch sá» 1954-1955 Tình hình rối loạn trong những tuần lá»… đầu sau khi Diệm lên nắm quyá»n và nhất là sau khi Hiệp định Geneva được ký kết (tháng 7/1954) đặt chÃnh quyá»n non trẻ của ông ta trong tình trạng bị Ä‘e dá»a triá»n miên. Chúng cÅ©ng là ná»—i ám ảnh thÆ°á»ng trá»±c đối vá»›i các trạm CIA, cho nên CIA luôn phải tìm cách củng cố ná»n tảng chÃnh trị cho Diệm - Nhu, cả ở trong và ngoà i vÄ© tuyến 17. Không chỉ lo ngại bị miá»n Bắc "thôn tÃnh", CIA còn lo Diệm có thể dá»… dà ng bị các thế lá»±c chống đối trong Nam nhÆ° tÆ°á»›ng Nguyá»…n Văn Hinh, bác sÄ© Phan Quang Äán thuá»™c phe đối láºp... láºt đổ, trong khi chÃnh quyá»n Ngô Äình Diệm vẫn chÆ°a thu phục được lòng dân, nhất là vùng nông thôn. Các Ä‘iá»u khoản trong Hiệp định Geneva Ä‘Æ°a ra 2 thá»i hạn để các bên thá»±c thi: thứ nhất là thá»i hạn 300 ngà y để những ngÆ°á»i Việt muốn theo bên nà o thì di cÆ° theo ý nguyện, lấy vÄ© tuyến 17 và dòng sông Bến Hải là m ranh giá»›i tạm chia đôi đất nÆ°á»›c Việt Nam; và thá»i hạn thứ 2 là và o tháng 7/1956 sẽ tổ chức tổng tuyển cá» thống nhất trên toà n quốc.
Từ thá»±c tế phải thá»±c thi các Ä‘iá»u khoản Hiệp định Geneva, Lansdale tÃnh toán rằng Diệm cần xây dá»±ng má»™t cÆ¡ sở ủng há»™ vững chắc trong dân chúng. Cuá»™c di dân từ Bắc và o Nam là tối quan trá»ng, đòi há»i Diệm phải chuẩn bị 2 giải pháp cùng lúc: thứ nhất là giải quyết tái định cÆ° cho ngÆ°á»i di cÆ°; và thứ hai là thiết láºp ná»n tảng ủng há»™ ông ta ở vùng nông thôn. Äể chuẩn bị, Thủ tÆ°á»›ng Diệm đã láºp ra má»™t "ủy ban liên bá»™ vá» ngÆ°á»i tị nạn". NhÆ°ng ủy ban nà y hầu nhÆ° không hoạt Ä‘á»™ng gì, cho nên Lansdale yêu cầu Diệm phải thay má»™t ủy ban má»›i có năng lá»±c hÆ¡n để thá»±c hiện công tác di dân nhÆ° ý muốn của CIA. NhÆ°ng Lansdale lại lo ngại sẽ có hà ng ngà n ngÆ°á»i không chịu rá»i miá»n Bắc, và nhÆ° thế kế hoạch di dân sẽ thất bại. Diệm theo đạo Thiên Chúa, cho nên thà nh phần di cÆ° được nhắm đến chủ yếu là những ngÆ°á»i theo đạo Thiên Chúa. Thế là Lansdale cho triển khai má»™t chiến dịch mang tên "ÄÆ°á»ng đến Tá»± do" (The Passage to Freedom) do nhóm Ä‘iệp viên cà i cắm ở lại miá»n Bắc sau Hiệp định Geneva thá»±c hiện nhằm xúi giục ngÆ°á»i theo đạo Thiên Chúa di cÆ°. Lợi dụng đức tin của giáo dân, nhóm của Lansdale đã tung tin đồn rằng "Äức Mẹ Maria Ä‘ang Ä‘i và o miá»n Nam". Thá»i Ä‘iểm đó (tháng 8/1954), Việt Minh chÆ°a và o tiếp quản Hà Ná»™i. Lợi dụng Ä‘iểm nà y, các Ä‘iệp viên của Lansdale còn rải truyá»n Ä‘Æ¡n phao tin đồn thất thiệt bôi xấu Việt Minh để kÃch Ä‘á»™ng dòng ngÆ°á»i di cÆ° đông hÆ¡n. NhÆ° váºy, tÃnh đến tháng 5/1955 (kết thúc đợt di cÆ°), đã có hÆ¡n 900.000 ngÆ°á»i từ miá»n Bắc và o Nam sinh sống, tạo nên má»™t là n sóng di cÆ° chÆ°a từng có trong lịch sá». 4. CIA và các giáo phái Tháng 9/1954, chÆ°Æ¡ng trình di cÆ° Ä‘ang tiếp diá»…n. Diệm muốn lợi dụng CIA để lôi kéo các giáo phái chống Việt Minh là Cao Äà i ở vùng Äông Nam Bá»™ và Hòa Hảo ở vùng đồng bằng sông Cá»u Long. Từ sau Cách mạng tháng Tám năm 1945, ngÆ°á»i Pháp đã lên kế hoạch lôi kéo các giáo phái bằng cách cung cấp tiá»n bạc và phÆ°Æ¡ng tiện váºn chuyển để chống lại Việt Minh.
|
Lansdale (bên trái) trong lần tiếp xúc vá»›i Trịnh Minh Thế (dấu X) tháng 9/1954 tại núi Bà Äen, Tây Ninh.
|
Sau Hiệp định Geneva, các giáo phái quay ra chống lại chÃnh quyá»n má»›i của Ngô Äình Diệm. NhÆ°ng việc tà i trợ và cung cấp khà tà i của ngÆ°á»i Pháp không kéo dà i được lâu nên không còn thu phục được thủ lÄ©nh các giáo phái nữa. Nếu Diệm có thể thay thế ngÆ°á»i Pháp cung cấp khà tà i và tiá»n bạc, các giáo phái sẽ theo Diệm. NhÆ°ng Diệm không có tiá»n.
Äây là cÆ¡ sở để CIA ra tay giúp Diệm lôi kéo các giáo phái. Tháºt ra, ngay trong những tuần lá»… đầu Diệm là m Thủ tÆ°á»›ng (tháng 7/1954), Paul Harwood đã gá»i hà ng triệu đồng tiá»n Äông DÆ°Æ¡ng cho Dinh Gia Long để sá» dụng tùy ý. Tháng 9/1954, số tiá»n đó đã hết, Diệm gặp Lansdale để... xin thêm. TÆ°á»›ng chỉ huy quân Ä‘á»™i Cao Äà i Trịnh Minh Thế từ lâu đã là mối liên lạc của Ngô Äình Nhu, ủng há»™ Diệm thì Ãt mà chống Pháp thì nhiá»u. Và đây là đối tượng có thể lợi dụng cho việc thanh lá»c thà nh phần thân Pháp trong quân Ä‘á»™i quốc gia. Sau và i cuá»™c thÆ°Æ¡ng lượng giữa Nhu và tÆ°á»›ng Thế, theo yêu cầu của Diệm, Lansdale trao cho Diệm và i ngà n USD để Nhu dùng "lót tay" tÆ°á»›ng Thế. Hai ngà y sau, Lansdale được má»i đến đại bản doanh của tÆ°á»›ng Thế trên núi Bà Äen, Tây Ninh. Tại đó, tÆ°á»›ng Thế cam kết ủng há»™ chÃnh quyá»n Diệm, không Ä‘Æ¡n phÆ°Æ¡ng hà nh Ä‘á»™ng chống Pháp và thả tù nhân Pháp. Äại sứ Heath đã yêu cầu CIA không thể công khai "giao dịch" vá»›i tÆ°á»›ng Thế mà phải tà i trợ bà máºt cho Diệm để Diệm trao cho Thế. Lý do, lúc đó ngÆ°á»i Pháp vẫn xem Trịnh Minh Thế là ... tá»™i phạm. Sau khi thu phục được tÆ°á»›ng Thế, CIA tiếp tục thúc đẩy Diệm thá»±c hiện cải cách chÃnh trị. Thà nh phần ná»™i các lúc đó chỉ bao gồm toà n anh em, bà con thân thÃch của Thủ tÆ°á»›ng Diệm và ông cố vấn Nhu. Vá»›i sá»± váºn Ä‘á»™ng của ngÆ°á»i Pháp, Bá»™ trưởng Ngoại giao John Foster Dulles muốn ná»™i các Diệm phải mở rá»™ng bao gồm cả các thà nh phần giáo phái. Diệm phản đối lối ngoại giao "sóng đôi" Mỹ - Pháp đó, cho nên Tổng hà nh dinh CIA ra lệnh cho Trạm CIA tại Sà i Gòn can thiệp tháo gỡ bế tắc nhằm tránh sá»± đối đầu căng thẳng có thể dẫn đến việc mất chá»— đứng tại miá»n Nam Việt Nam. Từ tác Ä‘á»™ng của CIA thông qua Paul Harwood, Nhu tìm cách thuyết phục Diệm thay đổi nhÆ°ng thất bại do Diệm vẫn bảo lÆ°u quan Ä‘iểm, không lay chuyển. Ngà y 20/9/1954, Nhu triệu táºp Harwood đến Dinh Gia Long để trá»±c tiếp thuyết minh vấn Ä‘á» vá»›i Diệm, nhÆ°ng ý chà sắt đá của Diệm suýt là m tan vỡ má»i ná»— lá»±c trong hÆ¡n 2 tiếng đồng hồ của Harwood. Cuối cùng, trÆ°á»›c sá»± kiên trì của Harwood, Diệm bất đắc dÄ© phải đồng ý cải tổ ná»™i các theo yêu cầu của CIA. Tuy nhiên, việc cải tổ ná»™i các chỉ mang lại kết quả tồi tệ hÆ¡n; thà nh phần các giáo phái tham gia ná»™i các Ä‘á»u không phản ánh sá»± trung thà nh đối vá»›i chÃnh phủ Ä‘Æ°Æ¡ng quyá»n. Lansdale hoảng hốt, chỉ ra đây là trò lừa dối của ngÆ°á»i Pháp nhằm "phá cho hôi". Ông ta liá»n báo cáo ngay vá»›i Ngoại trưởng Dulles vá» diá»…n biến vừa xảy ra và yêu cầu Dulles tác Ä‘á»™ng để Bảo Äại phản đối sá»± can thiệp của ngÆ°á»i Pháp. Qua sá»± việc nà y cho thấy CIA đóng vai trò rất lá»›n trong các quan hệ giữa Mỹ vá»›i chÃnh quyá»n Ngô Äình Diệm ngay từ buổi đầu
Sá»± hợp tác tình báo giữa CIA vá»›i anh em há» Ngô trong hoạt Ä‘á»™ng thu tháºp thông tin tình báo chống phá cách mạng miá»n Bắc và “Việt Cá»™ng†trong Nam đã manh nha từ những tháng đầu của chế Ä‘á»™ Ngô Äình Diệm (11/1954). Tuy váºy, các ná»— lá»±c hợp tác ban đầu không Ä‘i đến đâu do CIA còn phải lo há»— trợ anh em Diệm - Nhu đối phó vá»›i các thế lá»±c chống đối. Kể từ cuối năm 1956, sau khi Paul Harwood (Trạm CIA) và Ed Lansdale (trạm 2 bên trong Tòa đại sứ) rá»i Việt Nam, hoạt Ä‘á»™ng của CIA tại Việt Nam cÅ©ng thay đổi theo hÆ°á»›ng tăng cÆ°á»ng thu tháºp tin tình báo chống Cá»™ng. Từ đó, hợp tác tình báo giữa CIA và anh em Diệm - Nhu cÅ©ng được hâm nóng và đẩy mạnh hÆ¡n trÆ°á»›c. Ná»— lá»±c hợp tác tình báo ban đầu giữa CIA và SEPES Cho đến cuối năm 1954, các kết quả hợp tác từ mối quan hệ giữa Mỹ vá»›i chÃnh quyá»n Ngô Äình Diệm chủ yếu xoay quanh việc xác láºp ảnh hưởng của CIA và giúp Diệm ổn định chÃnh quyá»n ở miá»n Nam. Việc thu tháºp tin tình báo vá» miá»n Bắc vẫn chÆ°a mang lại kết quả gì đáng kể. Hầu nhÆ° Diệm - Nhu chẳng nắm được mấy thông tin vá» miá»n Bắc. Do váºy, Trưởng trạm CIA McCarthy muốn tìm cách giúp Diệm thiết láºp má»™t cÆ¡ quan tình báo đối ngoại nhằm chống phá miá»n Bắc. McCarthy nháºn thấy cần phải tiếp cáºn ngÆ°á»i Việt Nam thông qua Äại sứ Heath hÆ¡n là sá» dụng kênh Harwood-Nhu. Heath là má»™t ngÆ°á»i có tÃnh Ä‘á»™c láºp cao, từng dá»± liệu vá» tÆ°Æ¡ng lai hợp tác khó khăn giữa phái bá»™ Mỹ vá»›i anh em Diệm - Nhu. Harwood cố gắng há»— trợ bằng cách xúi Diệm đến "nhá» vả" Tòa đại sứ. Tháng 11/1954, Diệm đến Tòa đại sứ, có Lansdale Ä‘i kèm. Sau khi "thăm dò" ý tứ đối phÆ°Æ¡ng, cuối cùng giữa Diệm và Äại sứ Heath cÅ©ng nhất trà được kế hoạch hợp tác liên kết tình báo. Vấn Ä‘á» còn lại là đặt trụ sở của liên minh tình báo nà y ở đâu, bên trong bản doanh quân Ä‘á»™i hay trong Bá»™ Quốc phòng. Rốt cuá»™c, Viện Nghiên cứu chÃnh trị xã há»™i (SEPES) - bá»™ pháºn tình báo thuá»™c đảng Cần lao của Nhu do Trần Kim Tuyến lãnh đạo - được chá»n đứng ra liên kết vá»›i CIA. Tuyến không có kinh nghiệm tình báo, nhÆ°ng ngÆ°á»i phó của ông ta tên là Hoà ng Ngá»c Diệp thì rất rà nh và sẵn sà ng hợp tác trong liên minh vá»›i CIA. Vá»›i sá»± há»— trợ của CIA, Diệp bắt đầu rà lại toà n bá»™ số Ä‘iệp viên cá»™ng tác vá»›i CIA còn nằm lại ở miá»n Bắc và cả những thà nh phần trong Nam có thể trở vá» Bắc giả là m "kẻ Ä‘Ã o thoát" để cà i cắm, nằm vùng. Mặc dù có liên minh CIA-SEPES, Diệm vẫn tiếp tục phụ thuá»™c và o CIA để thu tháºp tin tình báo và CIA vẫn luôn cố gắng giúp chÃnh phủ Diệm xây dá»±ng năng lá»±c tình báo quốc gia riêng. CÆ¡ quan Tình báo an ninh đối ná»™i thá»i Pháp thuá»™c là Sureté được đổi tên lại là Cục Cảnh sát đặc biệt (PSB) vẫn còn lÆ°u trữ hồ sÆ¡ vá» Việt Minh và thà nh phần cá»™ng tác trong Nam, vì thế CIA khai thác PSB để theo dõi, thu tháºp thông tin vá» Việt Cá»™ng. PSB đã tá» ra hợp tác rất tÃch cá»±c. Tuy nhiên, ná»— lá»±c liên kết tình báo nhằm xây dá»±ng má»™t cÆ¡ quan tình báo Ä‘á»™c láºp cho chÃnh quyá»n Diệm đã không Ä‘i đến đâu, sá»›m bị lãng quên khi những vấn Ä‘á» bất ổn vá»›i các giáo phái tiếp tục bùng phát và o những tháng đầu năm 1955. Lansdale và Harwood do quá báºn rá»™n giải quyết vấn Ä‘á» giáo phái nên ná»— lá»±c thu tháºp tin tức tình báo vá» miá»n Bắc trong giai Ä‘oạn nà y Ä‘Ã nh bị gác lại. Trò há» trÆ°ng cầu dân ý Ä‘Æ°a Ngô Äình Diệm lên là m Tổng thống miá»n Nam Sá» gia Thomas L. Ahern Jr đã viết rằng không có sá»± trợ giúp của CIA thông qua cặp bà i trùng Lansdale-Harwood thì chế Ä‘á»™ Ngô Äình Diệm khó trụ nổi quá 6 tháng đầu tiên. CIA (cụ thể là Lansdale và Harwood) đã giúp Diệm từ chuyện lá»›n đến chuyện nhá», hết thu phục các giáo phái (đặc biệt là Cao Äà i Tây Ninh) rồi đến Ä‘áºp tan âm mÆ°u đảo chÃnh của tÆ°á»›ng Nguyá»…n Văn Hinh, chỉ huy quân Ä‘á»™i thân Pháp và o cuối năm 1954.
|
Ngồi hà ng đầu, trái qua: tướng Nguyễn Văn Hinh, tướng Lê Văn Tỵ, Ed Lansdale và phụ tá Joe Redick.
|
NhÆ°ng cuá»™c "tảo thanh" các giáo phái và lá»±c lượng Bình Xuyên diá»…n ra cuối tháng 4/1955 má»›i là vụ căng thẳng nhất trong giai Ä‘oạn đầu bình ổn chÃnh quyá»n Ngô Äình Diệm. Äó cÅ©ng là cao Ä‘iểm hợp tác giữa CIA vá»›i anh em Diệm - Nhu. Nhá» sá»± há»— trợ đắc lá»±c của Lansdale và Harwood, anh em Diệm - Nhu đã dẹp tan được "mối há»a" Bình Xuyên, buá»™c Bảy Viá»…n phải rút lá»±c lượng vá» máºt khu Rừng Sác cố thủ. Không những thế, cái gÆ°Æ¡ng Bình Xuyên còn có tác dụng răn Ä‘e, khiến cho lá»±c lượng Hòa Hảo ở miá»n Tây phải co vòi, rụt cổ, trong khi phái Cao Äà i đã vá» theo Diệm từ sau cuá»™c thÆ°Æ¡ng thảo của Lansdale vá»›i tÆ°á»›ng Trịnh Minh Thế mùa thu năm 1954. Tháng 7/1955, thông qua sá»± trung gian thÆ°Æ¡ng lượng của Lansdale, các lá»±c lượng quân sá»± còn lại của Cao Äà i, Hòa Hảo đã đồng ý sáp nháºp và o quân Ä‘á»™i quốc gia. Sau những biến Ä‘á»™ng đó, Diệm bắt đầu tÃnh đến chuyện phế truất Vua Bảo Äại nhằm hợp thức hóa chế Ä‘á»™ cầm quyá»n của ông ta từ vÄ© tuyến 17 trở và o để "né" Hiệp định Geneva (tổ chức tổng tuyển cá» và o tháng 7/1956). Washington không đồng tình kế hoạch của Diệm vì cho rằng thá»i cÆ¡ chÆ°a đến, và không đủ cÆ¡ sở pháp lý cho việc đó. Thế nhÆ°ng, Lansdale lại là ngÆ°á»i đã giúp Diệm thá»±c hiện ý đồ bằng cách hiến kế Diệm tiến hà nh trò há» trÆ°ng cầu dân ý ngà y 23/10/1955, vá»›i kết quả có tá»›i 98% phiếu ủng há»™ Diệm lên thay cá»±u hoà ng Bảo Äại. Sau đó 3 ngà y (26/10), Diệm tá»± phong là m Tổng thống, truất phế Vua Bảo Äại, khai sinh ná»n Äệ nhất Cá»™ng hòa. Äiá»u ná»±c cÆ°á»i ở đây là tổng số phiếu đã kiểm lại nhiá»u hÆ¡n tổng số cá» tri đăng ký đến 150.000 phiếu (!?). Trạm CIA, Tòa đại sứ, Tổng hà nh dinh CIA, Nhà Trắng và Bá»™ Ngoại giao, tất cả Ä‘á»u biết việc gì đã xảy ra đằng sau mà n kịch khôi hà i nà y nhÆ°ng Ä‘á»u coi nhÆ° không hay biết gì cả. Sau khi tÆ°á»›ng Trịnh Minh Thế chết (cuối tháng 4/1955), ảnh hưởng của Lansdale và Harwood đối vá»›i anh em Diệm - Nhu cÅ©ng suy yếu dần. Mặc dù Lansdale và Harwood vẫn là m cố vấn cho Diệm - Nhu cho đến hết kỳ nhiệm vụ, nhÆ°ng quan hệ giữa đôi bên đã có phần lạnh nhạt hÆ¡n và không Ãt lần tranh cãi, mâu thuẫn gay gắt. Tháng 4/1956, Harwood mãn nhiệm vụ rá»i Sà i Gòn. Tháng 12/1956, đến lượt Lansdale cÅ©ng mãn nhiệm trở vá» Washington là m việc trong Bá»™ Quốc phòng. Trạm CIA do Lansdale chỉ huy bên trong Tòa đại sứ cÅ©ng ngÆ°ng hoạt Ä‘á»™ng từ đó, và CIA chỉ còn má»™t trạm duy nhất tại Sà i Gòn.
|
Äầu năm 1957, Trạm CIA cÅ©ng thay ngôi đổi chủ, Nicholas Natsios đến thay thế John Anderton là m Trưởng trạm. NgÆ°á»i được cá» thay thế Lansdale và Harwood há»— trợ Trưởng trạm Natsios liên lạc vá»›i anh em Diệm - Nhu là Douglas Blaufarb. CÅ©ng từ đó, Diệm không còn phụ thuá»™c nhiá»u và o sá»± giúp đỡ của CIA trong việc quan hệ vá»›i các giáo phái cÅ©ng nhÆ° trong liên hệ vá»›i Washington. Ngược lại, CIA sẽ bắt đầu những năm tháng hợp tác đầy khó khăn vá»›i anh em Diệm - Nhu. Và thất bại cứ nối tiếp thất bại là m Ä‘au đầu nhiá»u bá»™ óc được xem là cừ khôi nhất trong là ng tình báo Mỹ lúc bấy giá». Äi tìm má»™t "CIA" cho miá»n Nam Việt Nam Cho đến cuối năm 1957, công cụ hợp tác tình báo duy nhất giữa anh em Diệm - Nhu vá»›i CIA vẫn là SEPES. NhÆ°ng SEPES tá» ra không phải là cÆ¡ quan tình báo chuyên nghiệp, và chỉ mang dáng vẻ của má»™t cÆ¡ quan phản gián, phản ánh ná»—i ám ảnh vá» an ninh ná»™i bá»™ của anh em Diệm - Nhu. Phản gián chống mạng lÆ°á»›i tình báo nằm vùng siêu đẳng của “Việt Cá»™ng†chỉ là má»™t mảng nhá», trong khi các hoạt Ä‘á»™ng an ninh khác, nhÆ° thanh lá»c lý lịch của các thà nh viên má»›i gia nháºp đảng Cần lao được đặt nặng hÆ¡n. Sá»± lệch lạc trong hoạt Ä‘á»™ng tình báo nà y cá»™ng vá»›i thái Ä‘á»™ thá» Æ¡ của Nhu và cÆ¡ quan SEPES của ông ta cà ng là m giảm khả năng tiếp cáºn của CIA đối vá»›i các chiến dịch chống Cá»™ng ở miá»n Bắc lẫn miá»n Nam. Chỉ có 29 trong tổng số 219 nhân viên SEPES được bố trà cho Cục Tác chiến ngoà i lãnh thổ (EOB), và chỉ có 2 trong số nà y được Darwin Curtis, liên lạc viên của CIA trong tổ chức SEPES đánh giá là "đạt trình Ä‘á»™ chuyên nghiệp". Mặc dù váºy, CIA vẫn phụ thuá»™c khá nhiá»u và o SEPES để thu tháºp tin tình báo vá» miá»n Bắc, chủ yếu là khai thác qua trạm thẩm vấn ngÆ°á»i tị nạn ở Quảng Trị. Äó có thể được xem là thất bại thứ hai của CIA trong quá trình hợp tác tình báo vá»›i anh em Diệm - Nhu, sau thất bại đầu tiên năm 1954.
|
Trưởng trạm CIA Nicholas Natsios (trái) và Ngô Äình Diệm.
|
Natsios rất muốn chấm dứt tình trạng lệ thuá»™c của CIA và o SEPES trong các chiến dịch hợp tác. Tháng 12/1957, CIA bắt đầu há»— trợ má»™t chÆ°Æ¡ng trình quấy phá các cÆ¡ sở duyên hải miá»n Bắc. Thông qua Trần Trung Dung, Natsios nắm được ý định của Diệm là sẽ triển khai thu tháºp tin tình báo ở giai Ä‘oạn sau của chiến dịch, Natsios chá»›p thá»i cÆ¡ Ä‘á» xuất vá»›i Diệm triển khai má»™t chÆ°Æ¡ng trình riêng, tuyển má»™ toà n bá»™ nhân sá»± tình báo má»›i. Má»™t lần nữa, Natsios lại phải thất vá»ng vì Diệm chỉ đồng ý vá»›i kế hoạch đó sau khi đã phái Dung Ä‘i tham khảo ý kiến Nhu. Natsios Ä‘Ã nh phải chấp nháºn vai trò can thiệp từ xa của Nhu, để cho Äại tá Lê Quang Tung (ngÆ°á»i của Diệm) Ä‘iá»u hà nh chÆ°Æ¡ng trình nà y. Äiá»u ai cÅ©ng biết rằng Tung là tay chân thân tÃn của Diệm và ông ta cÅ©ng không há» có ý định là m vui lòng ngÆ°á»i Mỹ. NhÆ° phần trên đã nói, bên cạnh SEPES còn có PSB là cÆ¡ quan tình báo ná»™i địa thuá»™c Sở Cảnh sát quốc gia, tiá»n thân là Cục An ninh Sureté của Pháp. PSB tá» ra hợp tác tÃch cá»±c hÆ¡n SEPES, nhÆ°ng má»i ná»— lá»±c rồi cÅ©ng chẳng giúp CIA thâm nháºp được và o các tổ chức của cách mạng miá»n Nam. Trong giai Ä‘oạn Diệm tăng cÆ°á»ng các hoạt Ä‘á»™ng Ä‘Ã n áp dân chúng, ban hà nh Luáºt 10/59, CIA đã gần nhÆ° đứng ngoà i má»i hoạt Ä‘á»™ng thám báo của Diệm - Nhu. Những thông tin thu tháºp được thông qua PSB hầu không sá» dụng được. William Colby đến Sà i Gòn là m Phó trạm CIA từ tháng 2/1959. Äến tháng 6/1960, Colby lên thay Natsios là m Trưởng trạm CIA. Ngay từ đầu, Colby đã ấp ủ má»™t định hÆ°á»›ng má»›i cho CIA trong việc hợp tác vá»›i anh em Diệm - Nhu. Vá»›i sá»± đồng tình của Tổng hà nh dinh CIA, Colby khởi xÆ°á»›ng má»™t chÆ°Æ¡ng trình khôi phục hoà n toà n các quan hệ hợp tác vá»›i Dinh Gia Long đã bị phai nhạt từ cuối năm 1956. Là má»™t chuyên gia giá»i vá» tâm lý chiến, Colby đã áp dụng chiến thuáºt "mÆ°a dầm thấm lâu" để thu phục nhân tâm anh em Diệm - Nhu. Có thể nói, từ khi Colby đến, quan hệ giữa CIA vá»›i anh em Diệm - Nhu đã sôi Ä‘á»™ng trở lại vá»›i hà ng loạt kiến nghị, chÆ°Æ¡ng trình củng cố quan hệ và chấn chỉnh các chÆ°Æ¡ng trình tâm lý chiến để đạt mục tiêu bình định nông thôn miá»n Nam. Trong các ná»— lá»±c nà y, việc cÆ¡ cấu lại hoạt Ä‘á»™ng tình báo là má»™t yêu cầu quan trá»ng. Sau 6 năm ì ạch và thụ Ä‘á»™ng, rốt cuá»™c Dinh Gia Long cÅ©ng yêu cầu Trạm CIA hiến kế là m cách nà o để tổ chức má»™t cÆ¡ quan tình báo tÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° CIA tại miá»n Nam Việt Nam. Bá»™ trưởng Ngoại giao Nguyá»…n Äình Thuần cÅ©ng Ä‘Ãch thân nhá» Colby cố vấn cho việc tìm kiếm má»™t ứng cá» viên đứng đầu cÆ¡ quan nà y. Colby cấp tốc xin ý kiến Tổng hà nh dinh CIA và được báºt đèn xanh. Tuy nhiên, có má»™t ý kiến phản biện cho rằng mô hình tÆ°Æ¡ng tá»± đã thất bại ở nhiá»u nÆ¡i khác thuá»™c thế giá»›i thứ ba, bởi lẽ Ä‘Æ¡n giản là các chÃnh quyá»n nà y sau khi đã được CIA giúp xây dá»±ng xong bá»™ máy tình báo riêng sẽ quay sang tìm cách ngăn chặn CIA can thiệp và o các hoạt Ä‘á»™ng tình báo của mình. Colby Ä‘á» xuất mô hình "cÆ¡ quan Ä‘iá»u phối tình báo" nhằm táºp trung hoạt Ä‘á»™ng các cÆ¡ quan tình báo miá»n Nam Việt Nam vá» má»™t mối mà không cần láºp thêm má»™t Ä‘Æ¡n vị tình báo nữa. Colby cÅ©ng nghÄ© rằng cÆ¡ quan nà y khi cần có thể thu tháºp tin tình báo và bảo vệ bà máºt các nguồn thông tin đối vá»›i các cÆ¡ quan khác. Tổng hà nh dinh và Colby Ä‘á»u nhất trà vá»›i Ä‘á» xuất giao cho Ngô Äình Luyện (em trai của Diệm và Nhu) là m giám đốc cÆ¡ quan nà y, vì thêm má»™t "ngÆ°á»i trong gia đình Diệm - Nhu" Ä‘iá»u hà nh công việc sẽ giúp CIA che mắt được Giám đốc SEPES Trần Kim Tuyến và tránh được những quấy phá của ông nà y. Láºp cÆ¡ quan tình báo xong, coi nhÆ° Colby thà nh công bÆ°á»›c đầu trong việc tạo Ä‘iá»u kiện thuáºn lợi để tái xác láºp ảnh hưởng đối vá»›i anh em Diệm - Nhu nhằm thúc đẩy các chÆ°Æ¡ng trình, chiến lược chống “Việt Cá»™ng†ở miá»n Nam và phá hoại miá»n Bắc. NhÆ°ng, sá»± Ä‘á»i không bao giá» suôn sẻ. Mặc dù ngÆ°á»i Mỹ đã có nhiá»u Ä‘iá»u chỉnh trong chÃnh sách hợp tác vá»›i Sà i Gòn, nhÆ°ng những nhược Ä‘iểm cố hữu của anh em Diệm - Nhu và chế Ä‘á»™ của hỠđã không thể sá»a chữa được nữa, khiến há» ngà y cà ng Ä‘i chệch mục tiêu và chiến lược của quan thầy Mỹ. Äây chÃnh là lý do dẫn đến cuá»™c "thay ngá»±a giữa dòng" tháng 11/1963
|
Lucien Conein.
|
|
|
Hợp tác vá»›i ngÆ°á»i Mỹ nói chung giống y nhÆ° câu nói dân gian “chÆ¡i dao có ngà y đứt tayâ€; thuáºn theo ý quan thầy thì sống, nghịch ý thì vong mạng. Khi anh em Diệm – Nhu ngà y cà ng theo Ä‘uổi các chÃnh sách Ä‘á»™c tà i gia đình trị, nháºn trợ giúp vá» má»i mặt mà không thá»±c hiện đúng ý đồ của quan thấy Mỹ, số pháºn của há» coi nhÆ° đã được an bà i, chỉ chỠ“thá»i cơ†hà nh quyết… Vụ đảo chÃnh bất thà nh tháng 11/1960 Mối quan hệ giữa CIA và các cÆ¡ sở khác của Mỹ vá»›i Diệm - Nhu ngà y cà ng xấu Ä‘i sau thá»i Lansdale- Harwood. Năm 1958 - 1959, CIA liên tục phát hiện những trò tiểu xảo của Nhu và SEPES do Trần Kim Tuyến lãnh đạo nhắm và o các sÄ© quan của Trạm. Äến tháng 7/1958, CIA đã có nhiá»u bằng chứng cho thấy chÃnh quyá»n Diệm - Nhu Ä‘ang chủ trÆ°Æ¡ng chống lại phái bá»™ Mỹ, kể cả các liên lạc viên CIA. Trạm CIA tại Sà i Gòn cho biết, trong má»™t cuá»™c há»p ná»™i các ChÃnh phủ và o đầu tháng 1/1959, Diệm đã cảnh giác các quan chức của mình vá» nguy cÆ¡ bị láºt đổ "tháºm chà bởi chÃnh những ngÆ°á»i bạn viện trợ cho chúng ta", có ý ám chỉ ngÆ°á»i Mỹ, và căn dặn há» không nên tiết lá»™ các bà máºt quốc gia hoặc các kế hoạch hà nh Ä‘á»™ng máºt. Thái Ä‘á»™ dè chừng, giữ khoảng cách nhÆ° thế, cùng vá»›i việc Diệm ngà y cà ng trở nên Ä‘á»™c Ä‘oán, bảo thủ, khó tiếp cáºn và khó thuyết phục trong khi mục tiêu chống Cá»™ng Ä‘ang ngà y cà ng gặp nhiá»u khó khăn đã khiến cho quan hệ ấy trở nên trầm trá»ng hÆ¡n. Và ngÆ°á»i Mỹ má»™t lần nữa lại nghÄ© đến nÆ°á»›c cá» "thay ngá»±a giữa dòng". Khoảng ná»a cuối năm 1960, CIA bắt đầu đánh hÆ¡i được mầm mống nổi loạn chống Ngô Äình Diệm ở Sà i Gòn ngà y cà ng tăng. Tháng 9, CIA bắt đầu táºp hợp thông tin vá» thà nh phần bất mãn trong hà ng ngÅ© tÆ°á»›ng tá quân Ä‘á»™i. Tháng 10, CIA cố gắng khai thác tÆ°á»›ng Trần Văn Minh và các nguồn khác nhằm tìm kiếm thà nh phần tham gia đảo chÃnh. George Carver, má»™t sÄ© quan CIA tại Trạm Sà i Gòn, móc liên lạc vá»›i chÃnh trị gia Hoà ng CÆ¡ Thụy (đảng Äại Việt) nhằm mở rá»™ng nguồn thông tin. Bất chấp những cố gắng "bắt mạch" nhÆ°ng CIA vẫn không nháºn được dấu hiệu báo trÆ°á»›c vá» vụ đảo chÃnh ngà y 11/11/1960 của nhóm quân nhân. CÅ©ng nhÆ° má»i ngÆ°á»i bình thÆ°á»ng khác, Trạm CIA chỉ nháºn biết tình hình đảo chÃnh khi nghe thấy tiếng xe tăng chuyển Ä‘á»™ng và o sáng sá»›m hôm 11/11, kèm theo đó là tiếng súng nổ vang rá»n hÆ°á»›ng và o Dinh Gia Long. George Carver cố gắng liên lạc Ä‘iện thoại vá»›i Hoà ng CÆ¡ Thụy và được má»i đến gặp má»™t nhóm chÃnh khách dân sá»± Ä‘ang hy vá»ng được quân Ä‘á»™i Ä‘Æ°a lên nắm chÃnh quyá»n thay Ngô Äình Diệm. Äược phép của Colby, Carver lái xe đến nhà Thụy. Carver mang theo má»™t sứ mệnh là gây sức ép buá»™c nhóm đảo chÃnh không được tấn công Dinh Gia Long nhÆ° đã tuyên bố. Carver còn ra sức thuyết phục nhóm Hoà ng CÆ¡ Thụy thÆ°Æ¡ng lượng vá»›i Diệm để tìm giải pháp chÃnh trị. Ở má»™t mÅ©i khác, Russ Miller - sÄ© quan CIA phụ trách các chiến dịch phá hoại miá»n Bắc - cÅ©ng lái xe Jeep đến Dinh Gia Long cùng vá»›i phiên dịch Dick Bender. Súng đã ngừng nổ, hai bên Ä‘ang ở thế giằng co. Cánh báo chà chen lấn ở trÆ°á»›c Dinh để nghe ngóng tin tức. Miller không hÆ¡n gì há», mù tịt vá» kẻ chủ mÆ°u. NgÆ°á»i duy nhất Miller có thể khai thác tin tức là bác sÄ© Phan Quang Äán - phát ngôn viên của phe đối láºp - thì chỉ hẹn sẽ tổ chức má»™t cuá»™c há»p báo tại Tổng hà nh dinh Bá»™ Tổng tham mÆ°u liên quân (JGS) gần sân bay Tân SÆ¡n Nhất. Miller lại phóng xe Jeep đến sân bay. Miller được lệnh của Trạm CIA tránh can dá»± "cố vấn" nà y ná» mà chỉ việc lặng lẽ theo dõi diá»…n biến rồi báo cáo vá» Trạm. Miller tá»± giá»›i thiệu mình là ngÆ°á»i từ Tòa đại sứ Mỹ đến. Gặp Äại tá không quân Nguyá»…n Chánh Thi, Miller lại có được kênh cáºp nháºt thông tin khá đầy đủ và liên tục vá» tình hình đảo chÃnh. Trong khi đó, biết được CIA Ä‘ang phái ngÆ°á»i theo dõi sá»± việc ở cả 2 chiến tuyến, Äại sứ Elbridge Durbrow và o cuá»™c, táºn dụng phÆ°Æ¡ng tiện là m việc của Trưởng trạm Colby để theo dõi báo cáo từ Carver và Miller, đồng thá»i liên lạc Ä‘iện thoại vá»›i Dinh Gia Long.
|
Äại sứ Henry Cabot Lodge.
|
Nắm được chủ trÆ°Æ¡ng chÆ¡i "hà ng hai" đối vá»›i sinh mệnh chế Ä‘á»™ Diệm - Nhu của Bá»™ Ngoại giao Mỹ, Durbrow không trá»±c tiếp bà y tá» sá»± ủng há»™ nà o vá»›i Diệm - Nhu mà chỉ Ä‘Æ°a ra lá»i khuyên ngà i Tổng thống Việt Nam Cá»™ng hòa nên chấp nháºn thÆ°Æ¡ng lượng vá»›i nhóm quân nhân. ChÃnh sá»± can thiệp nà y của đại sứ Durbrow đã góp phần giúp cho chÃnh quyá»n Ngô Äình Diệm thoát nạn. Cánh quân nhân đảo chÃnh bắt đầu phân hóa giữa tấn công quân sá»± vá»›i việc thÆ°Æ¡ng lượng má»™t cách êm thấm. Và há» dá»… dà ng bị tác Ä‘á»™ng bởi sức ép của ngÆ°á»i Mỹ. Tuy váºy, nhóm quân nhân vẫn trong tÆ° thế sẵn sà ng tấn công trong khi cuá»™c thÆ°Æ¡ng lượng kéo dà i suốt ngà y 11 cho đến táºn khuya, rạng sáng ngà y 12/11. Diệm có vẻ chấp nháºn má»™t số nhượng bá»™, nhÆ°ng thá»±c chất ông ta Ä‘ang dùng cuá»™c thÆ°Æ¡ng lượng để "câu giá»" chá» quân tiếp viện đến "cứu giá" của Äại tá Trần Thiện Khiêm. Russ Miller thông báo cho Äại tá Thi biết quân tiếp viện của Khiêm Ä‘ang đến. Thi hiểu nhÆ° váºy là trò chÆ¡i đã kết thúc, Ä‘Ã nh kéo quân Ä‘i. Sau vụ đảo chÃnh hụt, nhân váºt chÃnh trị số 1 Hoà ng CÆ¡ Thụy đã phải xin tị nạn trong Tòa đại sứ Mỹ và được Mỹ Ä‘Æ°a sang Philippines rồi chạy trốn sang táºn bên Nháºt Bản. Riêng Carver, do bị Trần Kim Tuyến phát hiện có liên hệ vá»›i nhóm đảo chÃnh nên bị chÃnh quyá»n Diệm - Nhu phản đối quyết liệt, cuối cùng phải rá»i khá»i Sà i Gòn. Chỉ có Miller và Lucien Conein bình an. Từ vụ việc nà y, giữa anh em Diệm - Nhu và phái bá»™ Mỹ, trong đó có Trạm CIA, cà ng mất tin tưởng nhau hÆ¡n.
|
Ngà y định mệnh Kể từ sau vụ đảo chÃnh đó, Diệm - Nhu ngà y cà ng gây mất lòng tin nÆ¡i ngÆ°á»i Mỹ. Tổ chức tình báo Trung Æ°Æ¡ng (CIO) ra Ä‘á»i từ giữa năm 1960 nhÆ°ng đến tháng 5/1962 má»›i được Diệm ký lệnh thà nh láºp chÃnh thức. Äã váºy, các hoạt Ä‘á»™ng thu tháºp tin tình báo do PSB thá»±c hiện vừa nghèo nà n lại còn "chá»i" nhau kịch liệt giữa phe của Trần Kim Tuyến và phe của CIA. Tình hình nà y khiến cho Trưởng trạm CIA John Richardson nổi giáºn, than phiá»n thẳng thắn vá»›i Nhu. ChÆ°a hết, sau vụ đảo chÃnh tháng 11/1960 và thêm má»™t vụ đánh bom Dinh Gia Long và o tháng 2/1962, Nhu quy trách nhiệm cho ngÆ°á»i Mỹ nên cà ng tá» thái Ä‘á»™ chống Mỹ mạnh hÆ¡n. TrÆ°á»›c thái Ä‘á»™ chống Mỹ của Nhu, Trạm CIA tăng cÆ°á»ng các mối quan hệ vá»›i phe đối láºp. Mùa xuân 1963, CIA hầu nhÆ° có mặt khắp má»i ngõ ngách xã há»™i miá»n Nam Việt Nam, liên hệ vá»›i tất cả các phe, nhóm chống Diệm - Nhu. Giữa năm 1963, tình hình diá»…n biến ngà y cà ng xấu. Phái bá»™ Mỹ phản đối quyết liệt chÃnh sách Ä‘Ã n áp Pháºt giáo của chÃnh quyá»n Sà i Gòn. Cuối tháng 6, CIA bắt đầu "ngá»i" thấy "hÆ¡i hám" của má»™t kế hoạch đảo chÃnh má»›i. Lần nà y không chỉ có má»™t mà có tá»›i nhiá»u nhóm cùng muốn đảo chÃnh. Các nguồn thông tin của CIA đã xác định được nhóm thứ nhất có Trần Kim Tuyến tham gia. Nhóm thứ 2 là các tÆ°á»›ng lÄ©nh quân Ä‘á»™i. Kỳ lá»… mừng ngà y Quốc khánh Hoa Kỳ ngà y 4/7/1963, Tòa đại sứ Mỹ tổ chức tiệc chiêu đãi, có má»i tất cả các tÆ°á»›ng tá quân Ä‘á»™i Sà i Gòn. Diệm cho phép các tÆ°á»›ng thân tÃn của mình tham dá»±. Lucien Conein, ngÆ°á»i từng nhiá»u năm là m việc vá»›i Lansdale trong Tòa đại sứ, giỠđây trở thà nh đầu mối liên lạc chÃnh giữa CIA vá»›i các tÆ°á»›ng lÄ©nh quân lá»±c Việt Nam Cá»™ng hòa. Sau buổi tiệc, Conein Ä‘i theo các tÆ°á»›ng tá đến má»™t khách sạn ở khu trung tâm Sà i Gòn để nháºu tiếp. Tại đây, Conein được tÆ°á»›ng Trần Văn Äôn báºt mà cho biết ông ta và má»™t nhóm sÄ© quan cao cấp dá»± định láºt đổ Tổng thống Diệm. Thông tin nà y được Conein báo cáo vá»›i Richardson và Äại sứ Henry Cabot Lodge. Riêng nhóm thứ 3, tÆ°á»›ng Trần Văn Minh tiết lá»™ rằng, Ngô Äình Nhu âm mÆ°u đảo chÃnh Diệm để tiếm quyá»n! Nắm được thông tin Nhu muốn đảo chÃnh, Trạm CIA bắt đầu xem xét liệu ông ta có thể thay thế anh mình lãnh đạo miá»n Nam Việt Nam hay không. Phát hiện Nhu có quá nhiá»u trở ngại khó ngồi yên trên ghế Tổng thống, nên CIA quyết định gạt bá» Nhu và chá»n Phó tổng thống Nguyá»…n Ngá»c ThÆ¡ lên thay nếu Diệm bị láºt đổ (thá»±c ra Phó tổng thống ThÆ¡ cÅ©ng tham gia láºp kế hoạch đảo chÃnh cho nhóm sÄ© quan quân Ä‘á»™i). Tháng 8/1963, liên lạc giữa Trạm CIA và Tòa đại sứ Mỹ ở Sà i Gòn vá»›i Tổng hà nh dinh và Washington cÅ©ng nhÆ° giữa CIA và Tòa đại sứ Mỹ vá»›i các tÆ°á»›ng lÄ©nh diá»…n ra liên tục. Chá»n lá»±a ban đầu (Nguyá»…n Ngá»c ThÆ¡) đã bị hủy bá». Ngà y 24/8, Washington quyết định phải loại bá» Nhu. Ngà y 25/8, William Colby, lúc nà y là Trưởng Phân cục Viá»…n Äông của CIA, đánh Ä‘iện cho Richardson và Äại sứ Lodge yêu cầu phải ép Diệm trao quyá»n hà nh lại cho quân Ä‘á»™i kiểm soát, đồng thá»i Diệm và Nhu sẽ được Ä‘Æ°a vá» an trà ở Äà Lạt. Richardson và Lodge Ä‘á»u không đồng tình vá»›i cách giải quyết của Colby vì tÃnh khả thi không cao lại tiá»m ẩn nguy cÆ¡ gây bất ổn má»›i. Richardson cho rằng không thể bà n bạc cÆ¡ chế đảo chÃnh Diệm mà không tham khảo ý kiến các tÆ°á»›ng; mặt khác Richardson muốn CIA cÅ©ng phải tham gia. Äại sứ Lodge cÅ©ng nháºn được Ä‘iện từ Washington cÅ©ng nghÄ© nên để CIA Ä‘Æ°a ra là m trung gian liên lạc vá»›i các tÆ°á»›ng. Liên lạc viên CIA Al Spera bay lên Pleiku gặp tÆ°á»›ng TÆ° lệnh Vùng 2 Nguyá»…n Khánh trong khi Conein Ä‘i gặp tÆ°á»›ng Khiêm ở Sà i Gòn để tham khảo ý kiến. Từ đây, Conein trở thà nh kênh thông tin liên lạc chÃnh giữa ChÃnh phủ Mỹ vá»›i nhóm tÆ°á»›ng lÄ©nh đảo chÃnh.
|
Ngô Äình Diệm được phát hiện chết trong tÆ° thế bị trói tay.
|
Äầu tháng 10/1963, Conein gặp tÆ°á»›ng Trần Văn Äôn tại sân bay. Và i ngà y sau, Conein gặp tÆ°á»›ng DÆ°Æ¡ng Văn Minh (Minh lá»›n) để tiếp tục thảo luáºn vá» cách ngÆ°á»i Mỹ có thể há»— trợ quân đảo chÃnh. TÆ°á»›ng Minh yêu cầu Mỹ tiếp tục cung cấp viện trợ (vá»›i mức 1,5 triệu USD/ngà y) và không cản trở. Conein không hứa hẹn gì, chỉ bảo đảm ủng há»™ đảo chÃnh. Ngà y 5/10, John Richardson bị triệu táºp vá» nÆ°á»›c, giao nhiệm vụ tại Trạm CIA lại cho David Smith. Lúc nà y, việc chuẩn bị đảo chÃnh Ä‘ang tăng tốc. Ngoà i nhóm tÆ°á»›ng lÄ©nh, CIA còn đồng thá»i theo dõi nhóm đảo chÃnh thứ 2 của Trần Kim Tuyến, có sá»± tham gia lãnh đạo của Äại tá tình báo “phÃa bên kia†Phạm Ngá»c Thảo. Nhóm nà y không ấn định ngà y thá»±c hiện đảo chÃnh (bất cứ khi nà o có đủ vÅ© khà và phÆ°Æ¡ng tiện chiến đấu), nhÆ°ng nhóm của tÆ°á»›ng Äôn thì ra thá»i hạn không cháºm quá ngà y 2/11. Conein là đầu mối liên lạc của CIA vá»›i các tÆ°á»›ng lÄ©nh, cho nên ông ta luôn sát cánh bên cạnh các tÆ°á»›ng lÄ©nh để thảo luáºn những vấn Ä‘á» cần thiết, truyá»n đạt, trao đổi những chủ trÆ°Æ¡ng, ý muốn của Washignton đối vá»›i cuá»™c đảo chÃnh. Những ngà y cuối tháng 10, tin đồn vỠđảo chÃnh đã trà n ngáºp Sà i Gòn, phần nhiá»u do Trạm CIA tung ra. Sáng sá»›m ngà y 1/11, Thiếu tÆ°á»›ng Richard Stilwell, Tổng tÆ° lệnh Phái bá»™ quân sá»± Mỹ tại Việt Nam (MACV), triệu táºp Trưởng trạm CIA David Smith đến văn phòng để khuyến cáo vá» việc nà y. Khoảng 13h30, tÆ°á»›ng Äôn đã cho ngÆ°á»i đến báo cho Conein biết đảo chÃnh Ä‘ang diá»…n ra và yêu cầu Conein có mặt tại Tổng hà nh dinh Bá»™ Tổng tham mÆ°u liên quân (JGS), nÆ¡i đặt bản doanh chỉ huy đảo chÃnh để theo dõi nắm tình hình. Conein ở lại Tổng hà nh dinh JGS đến ngà y hôm sau, liên tục báo cáo vá» Trạm CIA những thông tin vá» cuá»™c đảo chÃnh mà ông ta được tÆ°á»›ng Äôn và tÆ°á»›ng Minh lá»›n cung cấp. 6h20' sáng hôm sau (2/11), Diệm đã gá»i Ä‘iện cho Minh lá»›n xin đầu hà ng vá»›i Ä‘iá»u kiện được ra Ä‘i an toà n cùng vá»›i gia đình. TÆ°á»›ng Äôn và tÆ°á»›ng Khiêm yêu cầu Conein cung cấp má»™t máy bay, và Conein gá»i Ä‘iện vá» Tòa đại sứ. David Smith cho rằng có thể Pháp sẽ cho Diệm tị nạn và hứa sẽ Ä‘Æ°a máy hay tá»›i rÆ°á»›c trong vòng 24 giá». Conein trở lại tổng hà nh dinh JGS và o 11h trÆ°a và bất ngá»Â nháºn được tin anh em Diệm - Nhu đã bị hạ sát. Vá»›i sá»± sụp đổ chế Ä‘á»™ Diệm - Nhu, coi nhÆ° chÆ°Æ¡ng đầu tiên trong toà n bá»™ lịch sá» can thiệp của CIA và o miá»n Nam Việt Nam đã khép lại vá»›i má»™t ná»—i thất bại ê chá» - đánh giá của sá» gia Thomas L. Ahern Jr. Äược Tổng thống Eisenhower dà nh cho nhiá»u Æ°u tiên trong hoạt Ä‘á»™ng tại miá»n Nam Việt Nam, CIA đã tiến hà nh má»™t cuá»™c thá» nghiệm xây dá»±ng chế Ä‘á»™ chống Cá»™ng tại đây nhÆ°ng không thà nh công. Có khá nhiá»u bà i há»c đằng sau thất bại nà y. NhÆ°ng liệu CIA có rút ra được bà i há»c nà o không cho giai Ä‘oạn tiếp theo vá»›i các tÆ°á»›ng lÄ©nh đã tham gia láºt đổ Diệm?
(Còn nữa) Trương Hùng (lược dịch)
http://antg.cand.com.vn/vi-VN/hosomat/2009/4/69153.cand?Page=2
|