11:50, 04/02/2010
|
Lý thuyết Decouple (cho rằng các nÆ°á»›c thuá»™c ná»n kinh tế má»›i nổi đủ sức phát triển không cần thị trÆ°á»ng Mỹ được Ä‘Æ°a ra trÆ°á»›c thá»i Ä‘iểm khủng hảng kinh tế) đã trở nên phá sản khi suy thoái Mỹ dẫn đến suy thoái toà n cầu.
|
|
|
"(Má»™t) tháºp niên mà thế giá»›i nghiêng vá» phÃa đông" - đó là tá»±a bà i bình luáºn ngắn tổng kết tháºp niên đầu tiên thế ká»· XXI của sá» gia Niall Ferguson (Äại há»c Harvard) trên Financial Times (27-12-2009); và nếu quy chiếu theo trục quan Ä‘iểm trên hẳn ngÆ°á»i ta có thể chẳng hồ nghi gì rằng tháºp niên kế tiếp hẳn thế giá»›i không chỉ tiếp tục bị kéo vá» mà còn bị chi phối bởi hấp lá»±c từ bên “Mặt trá»i má»câ€. Äiá»u đó cÅ©ng có nghÄ©a sức mạnh phÆ°Æ¡ng Tây (sẽ) được sang tay cho châu Ã. à kiến nà y tháºt ra chẳng má»›i mẻ. TrÆ°á»›c thá»m thế ká»· XXI, từng có vô số bà i nháºn định tÆ°Æ¡ng tá»±; nhÆ°ng 10 năm trôi qua, thá»±c tế vẫn cho thấy sá»± mÆ¡ hồ của láºp luáºn trên. Thế còn 10 năm kế tiếp? Diá»u hâu gãy cánh? Cuá»™c suy thoái toà n cầu đã là m bá»™c lá»™ Æ°u - nhược Ä‘iểm của từng quốc gia và khu vá»±c. Trong khi Trung Quốc thà nh công vá»›i chÃnh sách kÃch cầu, Mỹ vẫn lá»™i ngược dòng vá»›i sức cùng lá»±c kiệt. Trên tá» Newsweek (ra ngà y 7/12/2009), sá» gia Niall Ferguson cho biết, con số lạc quan tăng trưởng của quý III năm 2009 tại Mỹ không thể có được nếu không nhá» chÃnh sách kÃch cầu bằng tiá»n túi nhà nÆ°á»›c. Thâm thủng năm tà i khóa 2009 của Mỹ đã vá»t hÆ¡n 1,4 ngà n tỉ USD, tức khoảng 11,2% GDP - theo Phòng Ngân sách Quốc há»™i (CBO). Äó là khoản thâm hụt ngân sách quốc gia lá»›n nhất trong 60 năm. Trong khi đó, tổng nợ quốc gia Mỹ dá»± báo có thể tăng từ 5,8 ngà n tỉ USD năm 2008 lên 14,3 ngà n tỉ USD năm 2019, chiếm từ 41% đến 68% GDP. Túi tiá»n rá»—ng luôn dẫn đến nhiá»u ảnh hưởng bất lợi. Theo CBO, ngân sách cho an ninh quốc gia Mỹ đã bắt đầu giảm. Theo kế hoạch hiện tại của Lầu Năm Góc, chi phà cho quốc phòng có thể Ä‘iá»u chỉnh giảm từ 4% hiện tại còn 3,2% GDP và o năm 2015, rồi 2,6% GDP năm 2028. Trái hẳn vá»›i không khà ảm đạm tại Mỹ, Trung Quốc tiếp tục là m tốn bút má»±c giá»›i bình luáºn vá» khả năng vượt bão khủng hoảng. Ngà y 25/12/2009, Cục Thống kê quốc gia Trung Quốc cho biết, sau khi tÃnh lại, GDP Trung Quốc năm 2008 tháºt ra đạt đến 31,405 ngà n tỉ tệ (khoảng 4,6 ngà n tỉ USD), tức cao hÆ¡n 4,5% so vá»›i con số công bố trÆ°á»›c đó, có nghÄ©a tăng trưởng GDP 2008 là 9,6% chứ không phải 9%. Äiá»u đó còn có nghÄ©a Trung Quốc sắp qua mặt Nháºt để trở thà nh ná»n kinh tế lá»›n thứ hai toà n cầu (tháng 10/2009, Quỹ Tiá»n tệ quốc tế dá»± báo GDP Nháºt năm 2009 có thể đạt 5,048 ngà n tỉ USD, cao hÆ¡n Trung Quốc 6%; và Nháºt có thể buá»™c phải nhÆ°á»ng vị trà thứ hai cho Trung Quốc và o năm 2010). Cứ theo các con số cụ thể trên, không Ãt ngÆ°á»i không phải không có lý khi nghÄ© rằng, tháºp niên kế tiếp hẳn sẽ thuá»™c vá» Trung Quốc trong khi Mỹ Ä‘ang ở thá»i kỳ suy tà n dẫn đến suy vong trong tÆ°Æ¡ng lai gần. Tuy nhiên, việc xét đến khả năng liệu có phải tháºt sá»± diá»u hâu Mỹ Ä‘ang gãy cánh và rồng Trung Quốc Ä‘ang thăng thiên cần phải quan sát kỹ hÆ¡n. "Dá»± báo" vá» sá»± sụp đổ của "đế quốc" Mỹ trong thá»±c tế chẳng phải xảy ra gần đây. Cuối tháºp niên 50 thế ká»· trÆ°á»›c, báo chà Mỹ từng phác há»a viá»…n cảnh Ä‘en tối của Mỹ trÆ°á»›c sá»± lá»›n mạnh của Liên Xô. Rồi từ cuối tháºp niên 90 đến nay, những "sấm truyá»n" tÆ°Æ¡ng tá»± vẫn liên tục xuất hiện vá»›i tần suất dà y đặc trên mặt báo và truyá»n thông Mỹ. Cuối năm 2009, hai tác giả Brad Delong và Stephen Cohen còn tung ra quyển “The End of Influence†(Dấu chấm hết của ảnh hưởng) - nói vá» sá»± kết thúc của ảnh hưởng Mỹ vá»›i thế giá»›i. Vấn đỠở chá»— hầu hết ý kiến trên Ä‘á»u dá»±a và o ảnh hưởng của cuá»™c suy thoái hiện tại hoặc biện dẫn từ những sai lầm trong chÃnh sách diá»u hâu thá»i George W. Bush (phải thừa nháºn rằng sá»± suy yếu nhiá»u mặt của Mỹ hiện nay, từ kinh tế đến ngoại giao, trong đó có việc bá» lá»ng "địa bà n" Äông Nam à vô hình trung giúp Trung Quốc "thừa nÆ°á»›c đục thả câu" bằng quan Ä‘iểm "Ä‘Æ°á»ng lưỡi bò" nhằm mục Ä‘Ãch nuốt chá»ng biển Äông, là háºu quả trá»±c tiếp của chÃnh sách Bush!). Những lát cắt chi tiết hÆ¡n của vấn Ä‘á» Trong thá»±c tế, dù bị bầm dáºp bởi suy thoái, kinh tế Mỹ vẫn đứng đầu thế giá»›i vá»›i trị giá 14,3 ngà n tỉ USD; gấp 3 so vá»›i ná»n kinh tế thứ hai thế giá»›i là Nháºt; và chỉ thấp hÆ¡n má»™t chút so vá»›i ná»n kinh tế của 4 siêu cÆ°á»ng là Nháºt, Trung Quốc, Äức và Pháp. Mỹ hiện cÅ©ng đứng đầu thế giá»›i xét vá» thu nháºp bình quân đầu ngÆ°á»i - 47.000 USD; so vá»›i 44.000 USD của Pháp và Äức; 38.000 USD của Nháºt; 11.000 của Nga; 2.900 USD của Trung Quốc và 1.000 USD của Ấn Äá»™. Cần biết, nếu xét đến yếu tố dân số, Mỹ vá»›i hÆ¡n 300 triệu so vá»›i 1,4 tỉ Trung Quốc, khoảng cách giữa hai con số thu nháºp giữa Mỹ và Trung Quốc tháºt ra còn cách xa đến nhiá»u lần. Vá»›i sá»± chênh lệch nhÆ° váºy, bao giá» Trung Quốc má»›i bắt kịp Mỹ vá» thu nháºp đầu ngÆ°á»i - má»™t trong những tiêu chà để đánh giá sá»± già u có của má»™t quốc gia - còn là vấn đỠở thì tÆ°Æ¡ng lai bất định… Sản lượng kinh tế (hà ng hóa - dịch vụ…) của Mỹ cÅ©ng gần nhÆ° luôn ở tỉ lệ ổn định trong nhiá»u năm. Không chỉ có "Ä‘á»™ vênh" ở khoảng cách kinh tế, Mỹ còn bá» xa nhiá»u nÆ°á»›c xét vá» sức mạnh quân sá»±. Năm 2008, Mỹ chi 607 tỉ USD cho quốc phòng, chiếm gần 1/2 tổng ngân sách quốc phòng thế giá»›i. Không nhÆ° nhiá»u ý kiến từng nháºn định, rằng hai cuá»™c chiến Iraq và Afghanistan sẽ là m phá sản Mỹ, ngân sách cho hai cuá»™c chiến trên hiện khoảng 125 tỉ USD/năm, tức không đến 1% GDP (thá»i chiến tranh Việt Nam, ngân sách quốc phòng Mỹ chiếm 1,6% GDP).
|
Trái vá»›i hình ảnh nà y (hà ng ngà n ngÆ°á»i xếp hà ng xin việc tại Hợp Phì thuá»™c tỉnh An Huy ngà y 1/3/2009), Trung Quốc đối mặt vá»›i viá»…n cảnh thiếu hụt nguồn lao Ä‘á»™ng trong tÆ°Æ¡ng lai do dân số già .
|
Không thể xét đến sức mạnh của má»™t quốc gia mà không bà n đến giáo dục - ná»n tảng của má»i ná»n tảng cho phát triển bá»n vững. Năm 2005, Viện Hà n lâm Khoa há»c Hoa Kỳ tung ra báo cáo (mang tÃnh cảnh báo) cho biết, Mỹ chẳng bao lâu nữa sẽ bị mất thế dẫn đầu vá» khoa há»c. Báo cáo cho biết, năm 2004, có 600.000 kỹ sÆ° tốt nghiệp ở Trung Quốc, 350.000 tại Ấn Äá»™, và Mỹ chỉ có 70.000; trong khi Ä‘Ã o tạo tại Mỹ lại tốn kém (chi phà đà o tạo má»™t nhà hóa há»c hoặc kỹ sÆ° Mỹ có thể dùng để thuê 5 nhà hóa há»c Trung Quốc hoặc 11 kỹ sÆ° Ấn Äá»™). Tuy nhiên, nói đến giáo dục, chất lượng má»›i là điá»u đáng bà n. HÆ¡n nữa, cách "đếm" của Trung Quốc và Ấn Äá»™ cÅ©ng là điá»u nên Ä‘á» cáºp, khi mà những ngÆ°á»i tốt nghiệp trung cấp hai năm tại hai nÆ°á»›c nà y cÅ©ng được gá»i là "kỹ sÆ°". Năm 2005, Viện Toà n cầu McKinsey từng công bố khảo sát thị trÆ°á»ng lao Ä‘á»™ng và nháºn thấy tỉ lệ thá»a mãn trình Ä‘á»™ và kiến thức chuyên môn của sinh viên tốt nghiệp tại 28 nÆ°á»›c Ä‘ang phát triển là rất thấp (theo Viện McKinsey, giá»›i quản trị nhân sá»± tại các công ty Ä‘a quốc gia đánh giá rằng chỉ 10% kỹ sÆ° Trung Quốc và 25% kỹ sÆ° Ấn Äá»™ là "có thể được sá» dụng" so vá»›i 81% kỹ sÆ° Mỹ). Cần biết, Mỹ đầu tÆ° đến 2,6% GDP cho giáo dục nâng cao so vá»›i 1,2% tại châu Âu và 1,1% tại Nháºt. Tại Ấn Äá»™, hệ thống đại há»c má»—i năm cho tốt nghiệp 35-50 tiến sÄ© khoa há»c máy tÃnh; trong khi đó, tại Mỹ là 1.000. Hệ thống thi cá» nặng ná» còn là má»™t trong những nguyên nhân bóp chết giáo dục châu Ã. Gút lại, để có cái nhìn tổng quát (và so sánh) vá» giáo dục Mỹ vá»›i châu Ã, có thể lấy ý kiến của Bá»™ trưởng Giáo dục Singapore Tharman Shanmugaratnam là m kết luáºn: "Cả hai nÆ°á»›c Mỹ-Singapore Ä‘á»u theo chÃnh sách trá»ng dụng chất xám. Của quý vị (Mỹ) là chÃnh sách trá»ng dụng ngÆ°á»i tà i và của chúng tôi là trá»ng dụng thi cá». Chúng tôi biết cách Ä‘Ã o tạo ngÆ°á»i để Ä‘i thi trong khi quý vị biết cách táºn dụng và phát huy tối Ä‘a tà i năng. Cả hai Ä‘á»u quan trá»ng nhÆ°ng ở và i góc Ä‘á»™ khi xét đến vấn Ä‘á» chất xám, chúng tôi (Singapore) lại không thể kiểm nghiệm tốt nhân tà i (bằng Mỹ) - chẳng hạn tÃnh sáng tạo, óc tò mò, lòng ham muốn khám phá, tham vá»ng. Trên hết tất cả, Mỹ là má»™t ná»n văn hóa tiếp thu dám thách thức những ý tưởng truyá»n thống, tháºm chà khi Ä‘iá»u đó đồng nghÄ©a vá»›i việc thách thức nhà cầm quyá»n". Äến lúc “cỠđến tay†Trung Quốc chÆ°a? Khó có thể nói má»™t quốc gia là già u nếu chỉ "Ä‘iểm danh" và i anh tỉ phú. Giữa năm 2008, báo cáo của Ngân hà ng Merrill Lynch cho biết Trung Quốc có nhiá»u triệu phú hÆ¡n cả Pháp. TÃnh đến cuối năm 2007, Trung Quốc có tổng cá»™ng 414.900 ngÆ°á»i vá»›i tà i sản hÆ¡n 1 triệu USD (chỉ sau Mỹ, Nháºt, Äức và Anh). Tuy nhiên, thống kê của ChÃnh phủ Trung Quốc cho thấy nông dân nÆ°á»›c nà y chỉ kiếm được không bằng 1/3 so vá»›i dân thà nh thị; và nhà xã há»™i há»c nổi tiếng Tôn Láºp Bình (Sun Liping) thuá»™c Äại há»c Thanh Hoa nói rằng, chuẩn sống giữa khu vá»±c thà nh thị và nông thôn Trung Quốc khác nhau đến 6 lần... TÃnh hiệu quả của kinh tế cÅ©ng là điá»u cần Ä‘á» cáºp. Từ năm 1991 đến 1995, theo nhà nghiên cứu gốc Hoa Bùi Mẫn Hân (Minxin Pei; thuá»™c Viện Nghiên cứu Carnegie Endowment), 100 triệu tệ trong đầu tÆ° và o các nguồn tà i sản cố định của Trung Quốc mang lại lợi nhuáºn 66,2 triệu tệ cho GDP và tạo ra 400 việc là m má»›i; 10 năm sau, cÅ©ng theo ông Bùi Mẫn Hân, số tiá»n đầu tÆ° tÆ°Æ¡ng tá»± chỉ mang lại 28,6 triệu tệ cho GDP và 170 việc là m. Trên World Politics Review (ngà y 25/12/2009), tác giả John Lee (Trung tâm Nghiên cứu Ä‘á»™c láºp tại Sydney, Australia) còn chỉ thêm rằng, chÃnh sách kinh tế Æ°u ái hệ thống doanh nghiệp thuá»™c quản lý nhà nÆ°á»›c là má»™t trong những nguy cÆ¡ Ä‘e dá»a kinh tế nÆ°á»›c nà y trÆ°á»›c mắt cÅ©ng nhÆ° lâu dà i. Năm 1978, số công ty nhà nÆ°á»›c là m ăn không lãi là 19%; tăng lên 40% năm 1997, rồi 51% năm 2006… Má»™t mối lo lá»›n nữa đối vá»›i sinh mạng kinh tế Trung Quốc là khoảng cách già u nghèo. Dù GDP quốc gia tăng phi mã nhÆ°ng khoảng 400 triệu ngÆ°á»i Trung Quốc Ä‘ang chứng kiến tình trạng lÆ°Æ¡ng không tăng hoặc tháºm chà giảm trong má»™t tháºp niên qua (khảo sát của Ngân hà ng Thế giá»›i WB cho biết thu nháºp 10% ngÆ°á»i nghèo nhất Trung Quốc giảm 2,4%/năm từ đầu thế ká»· XXI đến nay). WB còn dá»± báo: đến năm 2015 sẽ có nhiá»u ngÆ°á»i Trung Quốc rá»i lá»±c lượng lao Ä‘á»™ng hÆ¡n so vá»›i tỉ lệ được thay thế và tình hình cà ng u ám và o năm 2030, khi 1/4 dân số Trung Quốc sẽ vượt quá 60 tuổi, so vá»›i 10% hiện nay. Dân số đông luôn dẫn đến nhiá»u mặt trái nan giải: tà i nguyên bị khai thác ráo riết hÆ¡n; môi trÆ°á»ng bị đối xá» tệ hÆ¡n; nguồn nÆ°á»›c ngá»t (và sạch) khan hiếm hÆ¡n; ô nhiá»…m nặng ná» hÆ¡n (không khà ô nhiá»…m là m thiệt mạng gần 400.000 ngÆ°á»i Trung Quốc má»—i năm). Ngân sách nuôi 329 triệu ngÆ°á»i già và o năm 2050 của Trung Quốc chắc chắn chiếm tỉ lệ không nhá» trong GDP… Giả dụ tăng trưởng kinh tế Trung Quốc duy trì ổn định vá»›i 7%/năm (gấp đôi so vá»›i Mỹ) thì GDP Trung Quốc sẽ gấp đôi từ năm 2007-2015, tức từ 3,3 ngà n tỉ USD lên 6,6 ngà n tỉ USD; rồi lại gấp đôi và o trÆ°á»›c năm 2025, lên 13,2 ngà n tỉ USD. Tuy nhiên, đó cÅ©ng là thá»i Ä‘iểm mà GDP Mỹ lên đến 28 ngà n tỉ USD (nếu kinh tế Mỹ tăng trung bình 3,5%/năm)! Äây má»›i là má»™t thá»±c tế, "tháºt" đến mức có thể "sá» mó" được, hÆ¡n là những dá»± báo chỉ dá»±a và o các con số "khủng" trong tỉ lệ tăng trưởng mà lại không xét đến nhiá»u yếu tố bất cáºp trong mô hình phát triển cÅ©ng nhÆ° thá»±c tế bất bình đẳng xã há»™i... Nói cách khác, trong thế ká»· XXI nói chung và tháºp niên kế tiếp nói riêng, hẳn sẽ có ngÆ°á»i còn tiếp tục mÆ¡ vá» "bao giá» cho đến cái ngà y huy hoà ng ấy" khi há» nhảy lên vị trà số 1 thống trị thế giá»›i. Muốn thay thế vị trà Mỹ, trÆ°á»›c hết phải chặt đứt được toà n bá»™ hệ thống mắt xÃch liên kết toà n cầu chằng chịt của Mỹ (chứ không chỉ bằng Ä‘á»™ng thái đầu tÆ° quân sá»± và ấp ủ tham vá»ng lấn chiếm khu vá»±c theo kiểu "há»c là m siêu cÆ°á»ng"). Äiá»u nà y, (có lẽ) Ãt ra trong thế ká»· nà y, rõ rà ng là bất khả thi!
Â
Mạnh Kim
http://antg.cand.com.vn/vi-vn/sukien/2010/1/71546.cand?Page=2
|