18/05/2009
|
Tổng thống Nga Dimitry Medvedev (trái) và Tổng thống Mỹ Barack Obama.
|
Các quan chức cao cấp của Nga và Mỹ vừa bắt tay và o tiến trình tÆ° vấn và bà n bạc vá» má»™t Hiệp Æ°á»›c Cắt giảm vÅ© khà chiến lược má»›i nhằm thay thế cho Hiệp Æ°á»›c START-1 sẽ chÃnh thức hết hiệu lá»±c và o ngà y 5/12/2009. Theo đánh giá của các chuyên gia, cả hai bên chắc chắn sẽ phải tốn không Ãt thá»i gian và công sức để có thể đạt được sá»± thống nhất chung vá» má»™t loạt các vấn Ä‘á» Ä‘ang gây tranh cãi. Cụ thể theo nhÆ° Moskva, phÃa Mỹ đã có má»™t loạt các vi phạm liên quan đến số tên lá»a và đầu đạn hạt nhân được bố trà trên các tà u ngầm, máy bay và cả trên mặt đất, khiến Washington có thể lợi dụng những “kẽ hở†của START-1 để tăng gấp đôi tiá»m lá»±c vÅ© khà hạt nhân của mình. Vá»›i má»™t loạt những bất đồng trong quan Ä‘iểm của cả hai bên, đã có không Ãt ý kiến thống nhất cho rằng, nhiá»u khả năng sẽ khó có được má»™t hiệp Æ°á»›c má»›i ra Ä‘á»i để thay thế START-1 đúng thá»i hạn nhÆ° đã định... Cuá»™c há»p tÆ° vấn vá» Hiệp Æ°á»›c START lần nà y vừa diá»…n ra tại Roma (Italia) theo má»™t thá»a thuáºn đã đạt được từ ngà y 1/4 giữa hai tổng thống Dmitri Medvedev và Barack Obama. Cả hai vị tổng thống khi đó đã hứa hẹn vá» má»™t hiệp Æ°á»›c má»›i vá»›i số lượng vÅ© khà chiến lược được cắt giảm lá»›n nhất trong lịch sá». Dù sao đối vá»›i cả hai cÆ°á»ng quốc hà ng đầu vá» vÅ© khà hạt nhân nà y, quỹ thá»i gian đã không còn bao nhiêu từ nay cho tá»›i cuối năm, trong khi các công việc và cả bất đồng được đánh giá là vẫn Ä‘ang rất “ngổn ngangâ€. Cần nhá»› là Hiệp Æ°á»›c Cắt giảm vÅ© khà chiến lược (START-1) đã được hai bên ký kết và o ngà y 31/7/1991, và chÃnh thức có hiệu lá»±c và o ngà y 5/12/1994 sau khi Liên Xô tan rã. Theo thá»a thuáºn nà y, Liên Xô (kể từ năm 1992 là nÆ°á»›c Nga) cùng vá»›i Mỹ trong vòng 7 năm cần phải giảm kho vÅ© khà hạt nhân của mình xuống 6.000 đầu đạn. Trong khi theo những nguyên tắc tÃnh toán trên thá»±c tế, chỉ riêng số đầu đạn hạt nhân dùng cho các máy bay ném bom hạng nặng, Liên Xô có thể có 6.500 đầu đạn, còn Mỹ là 8.500.
|
Má»™t tên lá»a mang đầu đạn hạt nhân của Nga.
|
START-1 cÅ©ng ngăn cấm việc sản xuất, thá» nghiệm và triển khai các tên lá»a đạn đạo phóng từ trên không, từ các bệ phóng tên lá»a đạn đạo và tên lá»a có cánh trên tà u ngầm, cÅ©ng nhÆ° các tên lá»a từ trên quỹ đạo. Äến ngà y 6/12/2001, Nga và Mỹ Ä‘á»u cùng tuyên bố, đã thá»±c hiện xong má»i cam kết trong START-1. Theo số liệu của các chuyên gia quân sá»± thì và o đúng thá»i Ä‘iểm của những tuyên bố trên, nÆ°á»›c Nga có 1.136 trang thiết bị có thể mang vÅ© khà hạt nhân cùng 5.518 đầu đạn, Mỹ có 1.237 trang thiết bị và 5.948 đầu đạn. Từ trÆ°á»›c đó, phÃa Nga đã không Ãt lần Ä‘Æ°a ra những chỉ trÃch vá» việc thá»±c thi các cam kết trong hiệp Æ°á»›c của ngÆ°á»i Mỹ, trong đó đáng chú ý là vá» những sai phạm trong triển khai số lượng đầu đạn trên các thiết bị mang và bản thân các thiết bị mang. Chẳng hạn nhÆ° theo Ä‘iá»u khoản thứ 3 của Hiệp Æ°á»›c, số lượng đầu đạn trên má»—i má»™t tên lá»a đạn đạo liên lục địa (ICBM) hay tên lá»a đạn đạo phóng từ tà u ngầm (SLBM) không được vượt quá con số 8. NhÆ°ng Mỹ ngay cả khi START-1 có hiệu lá»±c vẫn tiến hà nh thá» nghiệm các SLBM “Trident-1†và “Trident-2†vá»›i số đầu đạn nhiá»u hÆ¡n 8. NhÆ° váºy nếu chỉ tÃnh khiêm tốn má»—i tên lá»a mang 10 đầu đạn, Mỹ đã có thể bổ sung thêm 288 đầu đạn trên tổng số 144 tên lá»a thuá»™c loại nà y. Liên quan đến lÄ©nh vá»±c nà y, các chuyên gia của Nga cÅ©ng gặp nhiá»u khó khăn trong việc thanh tra giám sát, khi phÃa chủ nhà nhiá»u khi viện cá»› vì “lý do kỹ thuáºtâ€. Äó là chÆ°a kể tá»›i những máºp má» trong số lượng các tên lá»a Trident-2 của nÆ°á»›c Anh. Trong quá trình chuẩn bị Hiệp Æ°á»›c, Mỹ được phép tiếp tục hợp tác vá»›i ngÆ°á»i Anh trong lÄ©nh vá»±c SLBM, cụ thể đã tÃnh toán trÆ°á»›c khả năng bán cho Anh các hệ thống Trident-2. Kết quả là phÃa Nga không thể là m rõ số tên lá»a trên các tà u ngầm của Anh thá»±c sá»± là của Washington hay London. NgÆ°á»i ra chỉ biết rằng, nhiá»u tên lá»a loại SLBM được cho là của Anh đã được phóng thá» nghiệm tại các bãi thá» của Mỹ. Trong khi bản thân những vụ thá» nà y được phÃa Mỹ cho rằng không cần thiết phải thông báo. Trên thá»±c tế còn nhiá»u rắc rối khác trong quá trình thá»±c thi START-1. Chẳng hạn nhÆ° trong quá trình soạn thảo Hiệp Æ°á»›c, Mỹ đã tuyên bố không có ý định tái trang bị cho các máy bay ném bom hạng nặng B-1 bằng các tên lá»a tầm xa có cánh. NgÆ°á»i Mỹ hứa hẹn sẽ hà n lại các trụ gắn tên lá»a của loại máy bay nà y, nhÆ°ng sau đó chỉ dán lại bằng những tấm che, có thể nhanh chóng và dá»… dà ng tháo ra để gắn thêm gần 1.000 đầu đạn hạt nhân lên những chiếc máy bay nà y. Liên quan tá»›i bệ phóng tên lá»a trên mặt đất, phÃa Mỹ cÅ©ng có nhiá»u tiểu xảo tÆ°Æ¡ng tá»±. NhÆ° Hiệp Æ°á»›c có nhắc tá»›i việc thủ tiêu tất cả ICBM loại “MXâ€. NhÆ°ng Mỹ lại đòi chỉ phá hủy tầng đầu tiên của tên lá»a vá»›i hy vá»ng sẽ phục hồi lại chúng dá»… dà ng trong tÆ°Æ¡ng lai. ChÆ°a kể loại tên lá»a đẩy vÅ© trụ “Castor-120†có những tầng đầu tiên rất giống vá»›i loại “MXâ€. NhÆ° váºy Æ°á»›c tÃnh vá»›i tất cả những gì còn có trong trang bị, ngÆ°á»i Mỹ có thể khôi phục lại tất cả 50 tên lá»a “MX†vá»›i 500 đầu đạn hạt nhân và o bất cứ thá»i Ä‘iểm nà o. Quay trở lại vá»›i cuá»™c Ä‘Ã m phán lần nà y, giữa hai bên vẫn còn nhiá»u bất đồng nổi báºt chÆ°a thể tìm ra đáp án chung. Äầu tiên là Mỹ và Nga chÆ°a thể thá»a thuáºn được vá» má»™t phÆ°Æ¡ng pháp thống nhất đếm số đầu đạn. Tiếp đó, cả hai bên cÅ©ng chÆ°a thá»a thuáºn được vá» cách giải quyết số đầu đạn sẽ được tháo dỡ theo hiệp Æ°á»›c má»›i: cụ thể là xếp và o nhà kho hay phá hủy. Má»™t cản trở nghiêm trá»ng nữa là Moskva muốn liên kết ná»™i dung bản hiệp Æ°á»›c trên vá»›i kế hoạch vá» xây dá»±ng hệ thống phòng thủ chống tên lá»a của Mỹ tại châu Âu, Ä‘iá»u mà Washington hiện vẫn kiên quyết phản đối. Dù sao sau những ngà y Ä‘Ã m phán đầu tiên, Thứ trưởng Ngoại giao Mỹ Rose Gottemoeller phụ trách vá» vấn Ä‘á» trên đã khẳng định, cuá»™c gặp đã diá»…n ra vá»›i ná»™i dung “rất có tÃnh xây dá»±ng và nhiá»u hứa hẹnâ€. Còn theo đại diện Anatoli Antonov của Nga, Moskva Ä‘ang là m tất cả má»i Ä‘iá»u để có thể Ä‘Æ°a ra được má»™t bản dá»± thảo hiệp Æ°á»›c má»›i và o cuối năm nay. Má»™t hiệp Æ°á»›c má»›i vá» cắt giảm vÅ© khà chiến lược luôn là điá»u cần thiết đối vá»›i cả hai bên. TrÆ°á»›c tiên việc ký kết được hiệp Æ°á»›c sẽ góp phần nâng cao uy tÃn chÃnh trị không nhá» của hai cÆ°á»ng quốc hà ng đầu vá» vÅ© khà hạt nhân đối vá»›i phần còn lại của thế giá»›i. Äối vá»›i Nga, bÆ°á»›c giảm tiếp theo của kho vÅ© khà hạt nhân sẽ giúp há» tiết kiệm được má»™t số lượng đáng kể ngân sách để duy trì và bảo đảm cho hệ thống nà y. Còn đối vá»›i chÃnh quyá»n Obama, má»™t hiệp Æ°á»›c má»›i cÅ©ng sẽ rất có ý nghÄ©a trong ná»— lá»±c cải thiện quan hệ vá»›i Nga, đồng thá»i là minh chứng khẳng định vá» má»™t bá»™ mặt má»›i, má»™t thiện chà má»›i của Mỹ trên trÆ°á»ng quốc tế. NhÆ°ng nếu tÃnh toán tá»›i hà ng loạt những vi phạm từ Hiệp Æ°á»›c START-1 trÆ°á»›c đó, khả năng bà n bạc, soạn thảo kỹ lưỡng má»i chi tiết của hiệp Æ°á»›c má»›i là điá»u cần được đặc biệt quan tâm. Thá»i hạn để thống nhất và triển khai hiệp Æ°á»›c má»›i có thể cháºm so vá»›i kế hoạch, nhÆ°ng Ä‘iá»u quan trá»ng nhất theo các chuyên gia là hai bên sẽ vượt qua được má»i bất đồng vì những mục Ä‘Ãch chÃnh trị hà ng đầu. Yêu cầu quan trá»ng cuối cùng là những văn kiện chung phải thá»±c sá»± rõ rà ng để không có những “khe hở†có thể luồn lách, đảm bảo được ý nghÄ©a thá»±c sá»± cÅ©ng nhÆ° tÃnh công bằng của hiệp Æ°á»›c
Hồng Sơn (tổng hợp) http://antg.cand.com.vn/
|