3:20, 06/07/2009
Ngà y 4/2/1945, Thá»§ tướng Anh Winston Churchill, Tổng thống Mỹ Franklin Roosevelt và lãnh tụ Liên Xô - Nguyên soái Iosif Stalin tổ chức Há»™i nghị Yalta tại thà nh phố Yalta thuá»™c Krym và quyết định thà nh láºp Tổ chức Liên Hiệp Quốc (LHQ). Từ khi LHQ được thà nh láºp năm 1945 đến khi Liên Xô tan rã năm 1991, Ukraina và Belarus Ä‘á»u là thà nh viên cá»§a LHQ. Hai nước nà y Ä‘á»u là thà nh viên cá»§a Liên bang Cá»™ng hòa xã há»™i chá»§ nghÄ©a Xôviết. do váºy Liên Xô có tá»›i 3 chá»— tại LHQ nên còn được gá»i là "má»™t nước 3 phiếu". Tháng 2/1945, thất bại cá»§a phát xÃt đã trở nên rõ rà ng. Từ ngà y 4 đến 11/2/1945, lãnh đạo 3 nước Anh, Mỹ và Liên Xô đã há»p tại Yalta (Krym - nay thuá»™c Ukraina). Trong Há»™i nghị Yalta, Liên Xô lại đưa ra vấn đỠvá» quyá»n đại biểu tại LHQ cá»§a những nước thà nh viên Cá»™ng hòa xã há»™i chá»§ nghÄ©a Liên bang Xôviết. Theo đó, trong số 16 thà nh viên cá»§a Liên Xô phải có 3 nước (Ukraina, Belarus và Litva) hoặc tối thiểu có 2 nước (Ukraina và Belarus) là nước thà nh viên sáng láºp LHQ bởi vì những nước nà y đã có rất nhiá»u cống hiến trong cuá»™c chiến chống phát xÃt...
 |
Lễ ký Tuyên ngôn LHQ năm 1942.
|
Tổng thống Mỹ Roosevelt tá» ra khó khăn trước việc nà y. Ông cho rằng: "Nếu chúng ta dà nh cho má»—i quốc gia hÆ¡n má»™t phiếu quyá»n đại biểu thì đã vi phạm và o quy định theo đó má»—i quốc gia chỉ được duy nhất má»™t phiếu quyá»n biểu quyếtâ€. Tuy nhiên, Thá»§ tướng Anh Churchill cÅ©ng muốn dà nh cho những vùng tá»± trị thuá»™c Anh quyá»n đại biểu nên đã tá» thái độ á»§ng há»™ yêu cầu cá»§a phÃa Liên Xô. Trên phương diện pháp lý, má»™t và i khu vá»±c tá»± trị thuá»™c Anh như Ấn Äá»™, khi đó vẫn chưa là quốc gia độc láºp. Thái độ cá»§a Churchill đã đẩy Roosevelt và o tình thế bị cô láºp. Thêm và o đó Roosevelt hy vá»ng Liên Xô đưa lá»±c lượng quân đội tấn công Nháºt Bản nên đã buá»™c phải đồng ý cho Ukraina và Belarus tư cách quốc gia thà nh viên sáng láºp LHQ. Tuy nhiên, Roosevelt cÅ©ng tranh thá»§ già nh được quyá»n tương đương có thêm 2 ghế đại biểu cho nước Mỹ nhưng do không lá»±a chá»n được bang nà o trong số 48 bang cá»§a nước Mỹ (Alaska và Hawaii khi đó vẫn chưa trở thà nh đơn vị hà nh chÃnh cấp bang cá»§a nước Mỹ) nên quyá»n nà y đã không được táºn dụng. Có lẽ đây cÅ©ng chÃnh là nguyên nhân khiến cho đến nay, trên website cá»§a Quốc há»™i Mỹ giá»›i thiệu vá» quá trình hình thà nh LHQ vẫn dẫn rằng: "Nước Mỹ vẫn bảo lưu quyá»n được tăng thêm 2 ghế đại diện tại LHQ và o thá»i Ä‘iểm thÃch hợp". Ngà y 25/4/1945, tại San Fransisco, đại biểu cá»§a 50 nước đã tham dá»± cuá»™c há»p quan trá»ng có tên là Há»™i nghị các quốc gia liên hiệp vá» các tổ chức quốc tế (United Nations Conference on International Organizations). Các nước đã soạn thảo má»™t văn bản Hiến chương gồm 111 Ä‘iá»u khoản và được ký ngà y 26/6/1945. Hiến chương bắt đầu có hiệu lá»±c từ ngà y 24/10/1945 và từ đó cả thế giá»›i lấy ngà y nà y ká»· niệm ngà y thà nh láºp LHQ. Há»™i nghị nà y cÅ©ng đã má»i Ukraina và Belarus tham dá»±. Do những cống hiến đặc biệt cá»§a Liên Xô trong chiến tranh chống phát xÃt nên Liên Xô có vị thế không cần phải bà n cãi so vá»›i những nước trung bình và nhá» tham gia há»™i nghị. Ngà y 25/6, đại biểu cá»§a Ukraina và Belarus đã ký và o bản Hiến chương LHQ và trở thà nh nước thà nh viên sáng láºp LHQ.
 |
Lễ ký Hiến chương LHQ năm 1945.
|
Xét vá» phương diện pháp lý thì việc Liên Xô có tá»›i 3 ghế đại biểu tại LHQ không há» vi phạm Hiến chương cá»§a tổ chức nà y cÅ©ng như Hiến pháp Liên Xô. Toà n văn cá»§a Hiến chương LHQ không há» có ná»™i dung nà o quy định quốc gia thà nh viên phải là nước độc láºp. Bên cạnh đó, Hiến pháp Liên Xô được thông qua năm 1936 quy định má»—i nước cá»™ng hòa thà nh viên độc láºp thá»±c hiện quyá»n quốc gia và chá»§ quyá»n đó được Liên Xô bảo vệ. Bản Hiến pháp nà y còn quy định các nước cá»™ng hòa thà nh viên có quốc kỳ, quốc huy, hiến pháp riêng và được bảo lưu quyá»n tá»± do rút khá»i liên bang. Ngà y 2/2/1944, Liên Xô đã tiến hà nh sá»a đổi Hiến pháp năm 1936. Theo đó, Ä‘iá»u 16 cá»§a Hiến pháp được sá»a đổi như sau: "Má»—i nước cá»™ng hòa thà nh viên Ä‘á»u có quyá»n phát triển quan hệ trá»±c tiếp, ký kết hiệp định và trao đổi dại diện lãnh sá»±, ngoại giao vá»›i nước ngoà i". Ngoà i ra, bản Hiến pháp Liên Xô năm 1944 còn dà nh cho các nước cá»™ng hòa thà nh viên quyá»n xây dá»±ng lá»±c lượng vÅ© trang riêng. Thêm và o đó những cống hiến và mất mát cá»§a Ukraina và Belarus trong cuá»™c chiến chống phát xÃt Ä‘á»u rất lá»›n. Trên thá»±c tế, trước khi Liên Xô giải thể, đại biểu cá»§a 2 nước nà y luôn thể hiện sá»± nhất trà vá»›i Liên Xô trong những cuá»™c bá» phiếu tại Äại há»™i đồng, Há»™i đồng Bảo an hay các cÆ¡ cấu trá»±c thuá»™c LHQ. Hiện nay, nhiá»u ý kiến cÅ©ng cho rằng sá»± có mặt cá»§a Ukraina và Belarus tại LHQ trong thá»i kỳ Chiến tranh lạnh thá»±c ra chỉ là để tăng thêm 2 phiếu cho Liên Xô
Quang Hải (tổng hợp) http://antg.cand.com.vn/vi-vn/hosomat/2009/7/69809.cand
|