Wednesday, 13 April 2016 06:35 |
|
|
Tuyển sinh ÄH là má»™t vấn đỠđã là m cả xã há»™i sôi sùng sục trong năm qua, năm nay tiếp tục nóng bá»ng vá»›i nhiá»u quy định má»›i ban hà nh. Vấn Ä‘á» nổi báºt Ä‘ang thu hút sá»± chú ý của công luáºn hiện nay là chủ trÆ°Æ¡ng Æ°u tiên xét tuyển đối vá»›i há»c sinh trÆ°á»ng chuyên của ÄHQG- TP. Hồ Chà Minh, ÄHQG-Hà Ná»™i và má»™t và i trÆ°á»ng khác.  Liệu xu hÆ°á»›ng nà y sẽ mang lại tác Ä‘á»™ng ra sao và sẽ có ý nghÄ©a nhÆ° thế nà o?
Â
Bối cảnh Ä‘ang thay đổi: trâu tìm cá»c hay cá»c tìm trâu?
TrÆ°á»›c hết chúng ta cần thấy là bức tranh tuyển sinh trong má»™t và i năm gần đây đã khác rất nhiá»u so vá»›i tháºp ká»· trÆ°á»›c. TrÆ°á»›c kia, cuá»™c chạy Ä‘ua tìm má»™t chá»— ngồi trong giảng Ä‘Æ°á»ng là rất quyết liệt, và chỉ có thà nh phần xuất sắc (kể cả phải có lý lịch “tốt†nếu là trong tháºp niên 80) má»›i có chá»— trong ná»n GDÄH có tÃnh chất tinh hoa. Hiện nay bối cảnh đã khác. Tuyển sinh và o ÄH hiện nay chỉ còn là cuá»™c chạy Ä‘ua và o các trÆ°á»ng top trên mà thôi. Các trÆ°á»ng công hạng trung, tầm thấp, và các trÆ°á»ng ngoà i công láºp thì ngược lại, phải là m công việc “cá»c Ä‘i tìm trâuâ€, cạnh tranh vá»›i nhau và khó khăn lắm má»›i giữ vững được số lượng.
Vì sao các trÆ°á»ng công top trên vẫn là mục tiêu cạnh tranh của thà sinh, và vì sao các trÆ°á»ng nà y vẫn phải ná»— lá»±c đầu tÆ° và đổi má»›i hoạt Ä‘á»™ng tuyển sinh, thay vì ngồi chá» sung rụng, trong khi vá»›i những trÆ°á»ng top nà y, “sung†luôn có sẵn? TÆ°Æ¡ng tá»±, dù những trÆ°á»ng công hà ng đầu nÆ°á»›c Mỹ là niá»m mÆ¡ Æ°á»›c của sinh viên nhiá»u nÆ°á»›c, há» vẫn rất tÃch cá»±c tìm kiếm những ngÆ°á»i há»c phù hợp vá»›i kỳ vá»ng của nhà trÆ°á»ng.
Bởi vì “thÆ°Æ¡ng hiệu†nhà trÆ°á»ng vẫn có giá trị quan trá»ng đối vá»›i sản phẩm giáo dục. Khi ngÆ°á»i ngÆ°á»i có bằng cá» nhân, thì câu há»i không phải là anh có bằng cấp hay không, mà là bằng cấp của trÆ°á»ng nà o. Các trÆ°á»ng, để duy trì uy tÃn thÆ°Æ¡ng hiệu của mình, có Ä‘á»™ng cÆ¡ tuyển chá»n những ngÆ°á»i xuất sắc nhất và o há»c.
Câu há»i đặt ra là , Æ°u tiên xét tuyển thông qua bà i luáºn và thÆ° giá»›i thiệu có phải là má»™t đổi má»›i đáng khÃch lệ trong bối cảnh Việt Nam, và có giúp nhà trÆ°á»ng đạt được mục Ä‘Ãch tìm kiếm những ngÆ°á»i xuất sắc mà há» muốn?
Hướng tới những chuẩn mực quốc tế
Tuyển sinh qua hồ sÆ¡, bà i tá»± luáºn và thÆ° giá»›i thiệu không phải là má»™t phát hiện gì má»›i mẻ, mà là má»™t thá»±c tế phổ biến ở Mỹ cÅ©ng nhÆ° nhiá»u nÆ°á»›c khác. Äó là má»™t trong nhiá»u thà nh tố hợp thà nh phÆ°Æ¡ng thức tuyển sinh mà các trÆ°á»ng sẽ lá»±a chá»n theo nhu cầu của mình, bao gồm kết quả há»c táºp, rèn luyện ở báºc há»c phổ thông, hồ sÆ¡ thà nh tÃch các hoạt Ä‘á»™ng ngoại khóa, phục vụ cá»™ng đồng, kết quả bà i thi kiểm tra năng lá»±c (ở Mỹ là SAT hay ACT) nhằm mục Ä‘Ãch đánh giá mức Ä‘á»™ phát triển của tÆ° duy, thÆ° giá»›i thiệu và bà i tá»± luáºn cá nhân; phá»ng vấn trá»±c tiếp và bà i thi năng khiếu.
Không phải trÆ°á»ng nà o cÅ©ng áp dụng đầy đủ các hình thức nói trên, mà có thể lá»±a chá»n má»™t hay má»™t số trong đó, tùy theo nhu cầu cụ thể của há». CÅ©ng nhÆ° những lÄ©nh vá»±c khác, GDÄH ở Mỹ có tÃnh chất thượng và ng hạ cám. Có những trÆ°á»ng tuyển chá»n ngặt nghèo, và những trÆ°á»ng nháºn vá»›i yêu cầu rất thấp. Cách tuyển sinh của trÆ°á»ng cÅ©ng nói lên rất nhiá»u vá» việc nhà trÆ°á»ng Ä‘ang tìm kiếm những sinh viên nhÆ° thế nà o.
Có những trÆ°á»ng, thà nh tÃch hoạt Ä‘á»™ng xã há»™i và phục vụ cá»™ng đồng là má»™t yếu tố quan trá»ng trong xét tuyển, đặc biệt là trong trÆ°á»ng hợp trao há»c bổng. Lý do là vì nhà trÆ°á»ng muốn chá»n những ngÆ°á»i không chỉ có năng lá»±c há»c táºp xuất sắc, mà còn có phẩm chất và tiá»m năng lãnh đạo cá»™ng đồng cÅ©ng nhÆ° đóng góp tÃch cá»±c cho xã há»™i. Má»™t há»c sinh vùi đầu và o sách vở nhÆ° má»™t con má»t sách, không quan tâm đến những gì xảy ra ngoà i xã há»™i, không dà nh thá»i gian cho những hoạt Ä‘á»™ng công Ãch, có thể sẽ không phải là đối tượng để há» trao há»c bổng, bởi có khả năng là những em nhÆ° váºy sẽ hạn chế vá» kỹ năng giao tiếp và lãnh đạo.
Trong lúc đó, ở Việt Nam từ xÆ°a đến nay, việc tuyển sinh ÄH-CÄ gần nhÆ° chỉ dá»±a trên má»™t tiêu chà duy nhất là điểm thi. Tuyển sinh dá»±a trên Ä‘iểm thi đầu và o của má»™t kỳ thi quốc gia có rất nhiá»u nhược Ä‘iểm.  TrÆ°á»›c hết là bà i thi nà y chỉ chủ yếu Ä‘o lÆ°á»ng được kiến thức, khả năng ghi nhá»›, năng lá»±c tÆ° duy, và trong nhiá»u trÆ°á»ng hợp, khả năng “luyện tủâ€, mà không Ä‘o được phẩm chất, tÃnh cách, đặc Ä‘iểm tâm lý, khả năng lãnh đạo. Thêm và o đó, dá»… thấy hệ quả của cách tuyển qua má»™t kỳ thi viết là há»c sinh phổ thông chỉ táºp trung toà n lá»±c và o há»c và i môn mà không quan tâm các môn khác, những hoạt Ä‘á»™ng khác. Äó là chÆ°a nói đến sá»± gian láºn có thể xảy ra ở tất cả các công Ä‘oạn từ thi đến coi thi, chấm Ä‘iểm và phúc khảo.
Theo má»™t báo cáo của TrÆ°á»ng ÄH Harvard do David Hawkin thá»±c hiện, cho dù có nhiá»u phÆ°Æ¡ng thức khác nhau, sá»± tháºt thì các trÆ°á»ng vẫn coi Ä‘iểm thi nhÆ° má»™t yếu tố cÆ¡ bản và dùng nó trÆ°á»›c hết cho vòng loại. Äã có nghiên cứu cho thấy tÆ°Æ¡ng quan rõ rệt giữa hoà n cảnh kinh tế và thà nh tÃch há»c táºp của há»c sinh phổ thông. Vì thế dá»±a và o Ä‘iểm thi sẽ tạo ra rà o cản vá»›i những em thuá»™c tầng lá»›p thu nháºp thấp và là m giãn rá»™ng khoảng cách trong cÆ¡ há»™i và o đại há»c, cÅ©ng nhÆ° tạo ra má»™t áp lá»±c gây tổn hại sức khá»e thể chất và tinh thần của há»c sinh nói chung. Äiểm đầu và o cao cÅ©ng giúp cải thiện vị trà của các trÆ°á»ng trong bảng xếp hạng, Ä‘iá»u nà y cà ng khiến các trÆ°á»ng dá»±a và o Ä‘iểm thi và là m tăng thêm áp lá»±c vá»›i há»c sinh.
Bởi những nhược Ä‘iểm đó, hiện nay chỉ còn má»™t và i nÆ°á»›c châu à nhÆ° Nháºt, Hà n, Trung Quốc là còn duy trì kỳ thi tuyển sinh đầu và o nhÆ° trên, trong đó Nháºt đã có kế hoạch và lá»™ trình để thay đổi hệ thống thi cá» của há».  Những đổi má»›i nhÆ° bà i thi năng lá»±c năm ngoái của ÄHQG- HN hay xét tuyển qua thÆ° giá»›i thiệu và bà i tá»± luáºn của hai ÄHQG năm nay chÃnh là chuyển sang má»™t hệ thống gần hÆ¡n vá»›i kinh nghiệm của Hoa Kỳ và châu Âu.
Những lo ngại có cơ sở
Trong bối cảnh trên đây, cách tuyển sinh dá»±a và o thÆ° giá»›i thiệu và bà i tá»± luáºn của thà sinh cần được xem là má»™t cố gắng rất đáng khÃch lệ.
Tuy váºy, vấn Ä‘á» là , có hai câu há»i nảy sinh. Má»™t, thÆ° giá»›i thiệu và bà i tá»± luáºn “đáng tin cáºy†tá»›i mức Ä‘á»™ nà o, trong bối cảnh gian láºn trà n lan ở Việt Nam? Liệu có chăng, hay có tá»›i mức Ä‘á»™ nà o, những bà i luáºn viết thuê hay những thÆ° giá»›i thiệu giống nhau nhÆ° má»™t bản sao và chứa đầy những lá»i có cánh? Liệu có cách nà o hạn chế những khả năng tiêu cá»±c ấy? Nếu không có cách nà o hạn chế tiêu cá»±c, cách tuyển sinh nà y sẽ tạo ra những hệ quả nhÆ° thế nà o? Và hai là , tại sao tuyển thẳng đối vá»›i há»c sinh trÆ°á»ng chuyên? Liệu Ä‘iá»u nà y có tạo ra bất bình đẳng vá» cÆ¡ há»™i và thúc đẩy cuá»™c chạy Ä‘ua và o trÆ°á»ng chuyên và là m tăng xu hÆ°á»›ng há»c lệch?
TS. Nguyá»…n Quốc ChÃnh, Trưởng Ban Äà o tạo ÄHQG TP.HCM cho rằng, mặc dù những lo ngại vá» sá»± không trung thá»±c là có cÆ¡ sở, nhÆ°ng nhà trÆ°á»ng vẫn có niá»m tin và o thầy cô và há»c sinh. Ông nói: “Nhà trÆ°á»ng không vì lo mà không là m. Chúng tôi xác định phải là m để xã há»™i có cái nhìn tÃch cá»±c hÆ¡n. Äây là nét văn hóa cần xây dá»±ng ở Việt Nam - văn hóa tá»± chủ của há»c sinh, văn hóa giá»›i thiệu ngÆ°á»i tốt của giáo viên. Vá» thÆ° giá»›i thiệu của giáo viên, tôi cho rằng không thầy cô nà o muốn viết quá lố hay quá hay cho má»™t há»c sinh, vì há» có trách nhiệm vá»›i bản thân và xã há»™i. Không có giáo viên nà o muốn lạm dụng quyá»n hạn của mìnhâ€.
E rằng niá»m tin vô Ä‘iá»u kiện nói trên khó mà chứng minh được trong nhiá»u trÆ°á»ng hợp thá»±c tế. Viết thuê bà i tá»± luáºn và thÆ° giá»›i thiệu là má»™t tình trạng phổ biến ở Trung Quốc đối vá»›i những thà sinh ná»™p Ä‘Æ¡n và o các trÆ°á»ng nÆ°á»›c ngoà i. Má»™t bà i báo cho biết, để viết há»™ bà i luáºn xin há»c, có sinh viên đã phải trả 4.000 USD, chÆ°a kể khoản 3.300 USD bồi dưỡng luyện các bà i thi chuẩn hóa. 90% có thÆ° giá»›i thiệu mạo danh, 70% có ngÆ°á»i viết há»™ bà i tá»± luáºn, 50% gian dối vá»›i bảng Ä‘iểm, và 10% liệt kê những giải thưởng và danh hiệu mà há»c sinh đó chÆ°a há» nháºn[1].
Mặc dù váºy, quả tháºt là nếu vì lo mà không là m thì chúng ta sẽ không bao giá» có đổi má»›i. Câu há»i không chỉ là chúng ta là m gì, mà là là m nhÆ° thế nà o. Äặt niá»m tin và o há»c sinh và giáo viên là điá»u tốt, nhÆ°ng niá»m tin cần phải có cÆ¡ sở và những thiết chế là m bệ đỡ cho nó. ChÃnh vì váºy, ở những trÆ°á»ng uy tÃn của Mỹ, phá»ng vấn trá»±c tiếp vẫn là không thể thiếu. Äối vá»›i sinh viên quốc tế, trÆ°á»›c đây khi skype chÆ°a phổ biến há» phá»ng vấn qua Ä‘iện thoại, ngà y nay thì phá»ng vấn trá»±c tiếp xuyên quốc gia trở nên dá»… dà ng hÆ¡n nhiá»u. Xem xét hồ sÆ¡ là cách để thá»±c hiện vòng loại, và phá»ng vấn trá»±c tiếp là khâu quyết định cuối cùng.
Thá»±c ra, ÄHQG-HCM đã tiến hà nh chủ trÆ°Æ¡ng nà y qua từng bÆ°á»›c tháºn trá»ng, vì năm 2015 hỠđã thá»±c hiện thà điểm quy trình xét tuyển dá»±a trên hồ sÆ¡, thÆ° giá»›i thiệu và bà i tá»± luáºn. Rủi ro do gian láºn dẫn đến tuyển nhầm ngÆ°á»i đã được kiểm soát ở mức chỉ 10% chỉ tiêu được thá»±c hiện theo cách nà y. Tuy cách là m hiện nay không thể loại trừ gian láºn dù cho đã bổ sung phÆ°Æ¡ng thức xét Ä‘iểm theo quá trình, nhÆ°ng chúng ta có thể coi đó nhÆ° những bÆ°á»›c Ä‘i ban đầu trong việc tiến gần hÆ¡n vá»›i thá»±c tiá»…n quốc tế, là m giảm nhẹ áp lá»±c thi cá» và hÆ°á»›ng tá»›i những cách tuyển chá»n có tÃnh chất toà n diện hÆ¡n. Có má»™t sá»± hiểu lầm rằng há»… là há»c sinh trÆ°á»ng chuyên, chỉ cần có thÆ° giá»›i thiệu và bà i tá»± luáºn là được tuyển thẳng. Thá»±c ra tuyển thẳng chỉ áp dụng cho há»c sinh trÆ°á»ng chuyên có thà nh tÃch quốc gia hay quốc tế, theo chÃnh sách chung của Bá»™ GD-ÄT đã áp dụng nhiá»u năm nay, và đối vá»›i ÄHQG-HCM, chỉ tiêu tuyển sinh cho đối tượng nà y cÅ©ng chỉ hạn chế trong phạm vi 10%.  Thêm 10% chỉ tiêu để Æ°u tiên xét tuyển qua hồ sÆ¡ đối vá»›i há»c sinh trÆ°á»ng chuyên. Vì số Ä‘Æ¡n ná»™p có thể nhiá»u hÆ¡n số dá»± định tuyển, sẽ có sà ng lá»c qua tiêu chà định lượng, tức tÃnh Ä‘iểm trung bình cả quá trình há»c phổ thông theo tổ hợp môn tÆ°Æ¡ng ứng. Vì thế, chá»n nhầm đối tượng là điá»u không thể hoà n toà n loại trừ, nhÆ°ng tỉ lệ sẽ không thể quá lá»›n.
Câu há»i còn lại là những hệ quả không mong muốn khi hình thức nà y chỉ áp dụng cho trÆ°á»ng chuyên, vì nó có thể kÃch thÃch chạy Ä‘ua và o trÆ°á»ng chuyên, hay tạo ra thêm bất bình đẳng vá» cÆ¡ há»™i. Xét tuyển qua bà i tá»± luáºn và thÆ° giá»›i thiệu là cách là m má»›i ở Việt Nam, vì váºy có thể coi cách là m của ÄHQG-HCM là thà điểm từng bÆ°á»›c, và bắt đầu từ trÆ°á»ng chuyên trÆ°á»›c khi mở rá»™ng đại trà là điá»u hợp lý. Vá» lâu dà i chúng ta hy vá»ng sẽ có những thay đổi phù hợp hÆ¡n, và dụ bà i tá»± luáºn viết tại chá»— và có thể có nhiá»u Ä‘á» bà i khác nhau không nhất thiết chỉ vá» lý do chá»n ngà nh.
Vấn Ä‘á» là , chúng ta cần lá»±a chá»n má»™t và i mắt xÃch Æ°u tiên để thá» nghiệm những cách là m má»›i trên con Ä‘Æ°á»ng hÆ°á»›ng tá»›i mục tiêu cải cách tuyển sinh. Cải cách tuyển sinh là vấn Ä‘á» rất quan trá»ng, vì nó không chỉ giúp các trÆ°á»ng chá»n đúng đối tượng phù hợp cho mình, mà còn định hÆ°á»›ng cho cách há»c táºp và rèn luyện của há»c sinh phổ thông. Cách thi chỉ dá»±a và o Ä‘iểm số sẽ khÃch lệ há»c sinh là m má»t sách, há»c tủ, há»c gạo, há»c vẹt, há»c lệch. Cách thi dá»±a và o xem xét toà n diện tÃnh cách, phẩm chất, sẽ khÃch lệ há»c sinh tham gia các hoạt Ä‘á»™ng cá»™ng đồng, qua đó phát triển khả năng giao tiếp, lãnh đạo và khÃch lệ tinh thần phục vụ. Cách thi không thể loại trừ gian láºn sẽ khÃch lệ ngÆ°á»i khác gian láºn và tạo ra bất công cho ngÆ°á»i trung thá»±c. Tất cả những vấn Ä‘á» nà y sẽ nhẹ Ä‘i, khi chúng ta coi tuyển sinh chỉ là bÆ°á»›c đầu tiên của chặng Ä‘Æ°á»ng đại há»c, quá trình sà ng lá»c sẽ tiếp diá»…n ở những năm tiếp theo, nhằm bảo vệ giá trị của tấm bằng tốt nghiệp và bảo đảm chất lượng Ä‘Ã o tạo.
Phạm Thị Ly
(bà i đăng Tuổi trẻ Cuối tuần 05.03.2016)
[1] Nguồn: http://www.nytimes.com/2011/11/06/education/edlife/the-china-conundrum.html