PHƯƠNG THỨC THỰC HIỆN CUỘC PHỎNG VẤN (Nghiên cứu KHGD và Tâm lí) Print
Sunday, 17 April 2016 09:12

Cuá»™c phá»ng vấn thÆ°á»ng phải thá»±c hiện qua má»™t số khâu: chá»n mẫu, tiếp xúc sÆ¡ khởi, tạo không khí thông cảm và sá»± há»p tác, ghi chép dữ liệu và phân tích kết quả.

CÅ©ng nhÆ° bút vấn, mẫu phá»ng vấn phải là mẫu đại diện cho nhóm ngÆ°á»i ta muốn tìm hiểu. Sau khi lá»±a chá»n mẫu, ta phải tiếp xúc vá»›i má»—i ngÆ°á»i trong mẫu.

Cuá»™c tiếp xúc sÆ¡ khởi vá»›i ngÆ°á»i được phá»ng vấn nhằm mục đích trình bày mục tiêu của cuá»™c phá»ng vấn, ấn định thá»i gian và ngày giá» thuận tiện cho việc phá»ng vấn. Trong trÆ°á»ng hợp cuá»™c phá»ng vấn cần chiếm nhiá»u thá»i gian thì cuá»™c phá»ng vấn chính thức có thể diá»…n ra ngay sau cuá»™c tiếp xúc sÆ¡ khởi.

Nếu ngay trong cuá»™c tiếp xúc sÆ¡ khởi, ngÆ°á»i phá»ng vấn bị từ chối, thì Ä‘iá»u cần thiết là làm sao xác định được ngay bây giá» lý do vì sao ngÆ°á»i được tiếp xúc lại từ chối. Vấn Ä‘á» quan trá»ng là làm sao xác định được sá»± thiên vị nào đó có thể xảy ra phân biệt những ngÆ°á»i chịu phá»ng vấn vá»›i những ngÆ°á»i không chịu phá»ng vấn. Ta phải cố gắng thuyết phục ngÆ°á»i được tiếp xúc trả lá»i cho ta má»™t câu nào đó phản ánh được mục tiêu chính yếu của cuá»™c nghiên cứu. Do các câu trả lá»i ấy, ta có thể Æ°á»›c lượng được mức Ä‘á»™ thiên vị có thể xảy ra do việc ta phải loại ngÆ°á»i không trả ra khá»i mẫu nghiên cứu.

NgÆ°á»i phá»ng vấn pải có kiên nhẫn. Nếu có thể, ta lại tiếp xúc má»™t lần thứ hai nữa vào má»™t thá»i gian khác thuận lợi hÆ¡n. Nên nhá»› rằng ta cần tiếp xúc được tất cả hay hầu hết ngÆ°á»i đã Ä‘uợc chá»n trong mẫu thì cuá»™c nghiên cứu má»›i có giá trị. CÅ©ng có khi ta buá»™c phải thay thế má»™t số ít ngÆ°á»i nào đó trong mẫu nghiên cứu nguyên thủy những sá»± thay thế này chỉ có thể thá»±c hiện khi nào ta chứng minh được rõ rệt rằng sá»± thay thế ấy không làm thay đổi những đặc tính của mẫu nguyên thủy.

Sau khi được chấp nhận cho phá»ng vấn, ngÆ°á»i phá»ng vấn phải làm sao tạo được không khí thuận lợi cho ngÆ°á»i đối thoại sẵn sàng bá»™c lá»™ những ý kiến của mình má»™t cách tá»± do và thành thật. Muốn được nhÆ° vậy cuá»™c phá»ng vấn nên diá»…n ra má»™t cách riêng tÆ° và ngÆ°á»i được phá»ng vấn được đảm bảo rằng danh tính của há» sẽ không bị tiết lá»™.

Việc ghi chép trong khi phá»ng vấn cÅ©ng có thể ảnh hưởng đến ngÆ°á»i đối thoại và số lượng thông tin cung cấp. Tuy nhiên, ảnh hưởng này không phải bao giá» cÅ©ng tiêu cá»±c, có khi ngÆ°á»i đối thoại lại nói nhiá»u hÆ¡n nếu há» nghÄ© rằng những ý kiến của há» là quan trá»ng cần phải được ghi chép. NhÆ°ng cÅ©ng có những trÆ°á»ng hợp khác, ngÆ°á»i đối thoại tá» ra e ngại khi thấy những lá»i mình nói ra được ghi lại trên giấy trắng má»±c Ä‘en. NgÆ°á»i phá»ng vấn phải tùy theo trÆ°á»ng hợp mà quyết định xem có nên ghi chép hay không. Nếu cuá»™c phá»ng vấn chỉ ngắn ngủi và số câu há»i tÆ°Æ¡ng đối ít á»i thì có khi sá»± ghi chép tại chá»— không cần thiết. NgÆ°á»i phá»ng vấn chỉ cần chăm chú theo dõi rồi ghi chép những nhận xét của mình ngay sau đó. NhÆ°ng Ä‘iá»u này có thể làm sai lạc kết quả của cuá»™c phá»ng vấn vì thá»i gian giữa lúc phá»ng vấn và khi ghi lại nhận xét.

Việc sá»­ dụng máy ghi âm xách tay là phÆ°Æ¡ng pháp chính xác, đáng tin cậy nhất, nhÆ°ng cÅ©ng là phÆ°Æ¡ng pháp ít trung thá»±c nhất vì ảnh hưởng của máy đối vá»›i ngÆ°á»i được phá»ng vấn. NgÆ°á»i phá»ng vấn nên xin phép trÆ°á»›c khi sá»­ dụng và giải thích lý do vì sao phải sá»­ dụng máy, Ä‘iá»u này có thể làm giảm bá»›t sá»± e ngại của ngÆ°á»i được phá»ng vấn. Trong trÆ°á»ng hợp dùng máy ghi âm, ngÆ°á»i phá»ng vấn nên ghi chép thêm những nhận xét vá» thái Ä‘á»™ hay cá»­ chỉ của ngÆ°á»i đối thoại.

NhÆ° đã nói ở trên, tính đáng tin cậy và giá trị của các dữ kiện có thể được tăng lên nếu có má»™t ngÆ°á»i làm công việc phá»ng vấn, ghi chép nhận xét và ngÆ°á»i khác phân tích và giải thích dữ kiện. Các dữ kiện thu thập bằng lối phá»ng vấn cấu trúc hóa có thể được phân tích nhÆ° các kết quả của bút vấn. Những dữ kiện hay thông tin thiếu sót có thể được bổ túc bằng má»™t cuá»™c tiếp xúc thứ hai. NhÆ°ng các kết quả phân tích ná»™i dung (conten analysis) sẽ Ä‘á» cập trong má»™t phần khác để có thể được sá»­ dụng để phân loại các dá»± kiện thu thập được bằng lối phá»ng vấn tá»± do.

GS. Dương Thiệu Tống